İnsan alveri: müasir dünyanın görünməz köləliyi

İnsan alveri XXI əsrin ən qorxunc və eyni zamanda ən gizli cinayətlərindən biridir. Texnologiyanın, beynəlxalq əlaqələrin və sərhədlərin açılmasının gətirdiyi müsbət tərəflərlə yanaşı, bu şərait insan alverçilərinə də yeni imkanlar yaradıb. Bu gün milyonlarla insan, xüsusilə qadınlar, uşaqlar və sosial cəhətdən zəif qruplar zorla işlədilməyə, cinsi istismara, dilənçiliyə və ya orqan alverinə məruz qalır. Bu, sadəcə bir hüquq pozuntusu deyil, insan ləyaqətinə qarşı ən ağır təhqirdir.

İnsan alveri anlayışı BMT-nin tərifinə görə, insanın aldadılaraq, məcburi şəkildə və ya zor tətbiq edilməklə istismar məqsədilə hərəkət etdirilməsi, satılması və ya işlədilməsidir. Bu istismar formaları arasında cinsi istismar, məcburi əmək, uşaqların istismarı, orqan çıxarılması və məcburi nikah kimi hallar yer alır. İnsan alverçiləri adətən iş, evlilik, xaricdə yaxşı həyat və ya təhsil vədləri ilə qurbanlarını aldadırlar. Onlar çox zaman iqtisadi çətinliklərdən, savadsızlıqdan, ailə problemlərindən və işsizlikdən istifadə edərək insanları tələyə salırlar.

Bu cinayətin ən qorxunc tərəfi onun görünməz olmasıdır. Qurbanların çoxu qorxu, utanc və ya təhlükə səbəbilə baş verənləri gizlədir, polisə müraciət etmir. Bəzən onlar öz vəziyyətlərinin cinayət olduğunu belə anlamırlar. İnsan alveri qurbanları sanki cəmiyyətin içində yaşayıb, amma azadlığı olmayan kölələrə çevrilirlər. Onlar kimlik sənədlərindən, azad hərəkət imkanından, şəxsi həyat hüququndan məhrum edilir, psixoloji və fiziki zorakılığa məruz qalırlar.

İnsan alverinin geniş yayılmasının əsas səbəbi iqtisadi bərabərsizlik, yoxsulluq və sosial müdafiəsizliyə dayanır. Bəzi regionlarda qadınların və uşaqların təhsil alması məhdudlaşdırılır, bu isə onları istismara daha açıq vəziyyətə gətirir. Digər tərəfdən, beynəlxalq cinayətkar şəbəkələr bu sahədən böyük gəlir əldə edir. Hesablamalara görə, insan alveri illik gəliri yüz milyardlarla dollar olan qlobal cinayət biznesidir və narkotik ticarəti ilə eyni səviyyədə dayanır.

Bu problemin qarşısını almaq üçün dövlətlərin, beynəlxalq təşkilatların və vətəndaş cəmiyyətinin birgə fəaliyyəti vacibdir. Hər bir ölkə, o cümlədən Azərbaycan, bu sahədə xüsusi qanunvericilik tədbirləri həyata keçirir. İnsan alverinə qarşı mübarizə yalnız hüquq-mühafizə tədbirləri ilə məhdudlaşmamalıdır; əsas diqqət maarifləndirməyə, ictimai şüurun artırılmasına və risk qruplarının müdafiəsinə yönəlməlidir. Məktəblərdə, universitetlərdə, xüsusilə gənclər arasında bu barədə maarifləndirici proqramlar keçirilməlidir ki, heç kim aldadıcı vədlərin qurbanına çevrilməsin.

Eyni zamanda, qurbanlara psixoloji və sosial dəstək göstərmək bu mübarizənin əsas hissəsidir. İnsan alverindən xilas olmuş şəxslər çox vaxt uzunmüddətli psixoloji travma yaşayır, cəmiyyətə qayıtmaqda çətinlik çəkirlər. Onlara münasibət mərhəmət və anlayış üzərində qurulmalıdır, çünki onlar bir cinayətin qurbanıdırlar, günahkarı deyil.

İnsan alveri təkcə bir ölkənin problemi deyil, bu, qlobal miqyasda bəşəriyyətin qarşısında dayanan böyük bir sınaqdır. İnformasiya dövründə hər kəs bu təhlükə barədə məlumatlı olmalı, hər hansı şübhəli hal gördükdə reaksiya verməlidir. Cəmiyyətin susması, cinayətkarların güclənməsinə səbəb olur.

Əslində, insan alverinə qarşı mübarizə həm də insan ləyaqətinin müdafiəsi deməkdir. Heç bir insan satıla və ya satın alına bilməz, çünki insan azadlığı və hüquqları doğuşdan ayrılmazdır. Hər bir fərd, harada yaşamasından və kim olmasından asılı olmayaraq, azad yaşamaq, seçmək və öz həyatına sahib olmaq haqqına malikdir. Bu dəyəri qorumaq isə yalnız dövlətin deyil, bütün cəmiyyətin mənəvi borcudur.

AzNews.az