“Zəngilandan 1, Ordubaddan 6-7 kəndi ermənilərə verməklə..." - Müsahibə

"Güclü olduğumuz üçün demokratik islahatlar çərçivəsində irəli getməliyik"

Cümhuriyyət Xalq Partiyasının sədri Bədrəddin Quliyev Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

AzNews.az onunla müsahibəni təqdim edir:

- Bədrəddin bəy, 2020-ci il başa çatır. İlin yekunlarını necə qiymətləndirirsiniz?

- Bəli, biz Yeni illə yanaşı, Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Gününü də qeyd edəcəyik. Hesab edirəm ki, 2020-ci il Azərbaycan həmrəyliyə tam nail oldu. Eyni zamanda biz həm Yeni il, həm də Həmrəylik bayramlarına işğal altında olan ərazilərimizin azad edilməsi ilə daxil olduq. Yəni qələbə qazandıq. Həmrəyliyimizin ən bariz nümunəsi əldə etdiyimiz tarixi qələbədir. Bu il biz qələbə qazandıq, düşməni torpaqlarımızdan qovub çıxardıq. Beləcə 30 ilə yaxındır mövcud olan problemi həll etdik.

İkinci mühüm əlamətdar hal Qələbə paradı keçirməyimiz, dost və düşmənə öz gücümüzü nümayiş etdirməyimiz oldu. Zəfər paradı dünya hərb tarixinə yazılacaq, bu haqda daima danışılacaq.

Bu ilin iyun ayında ermənilər tərəfindən Tovuz istiqamətində sərhədlərimizdə təxribatlar törədildi, sentyabrın 27-də isə Azərbaycan Ordusu əks-hücum əməliyyatlarına başlayaraq torpaqlarımızı düşmən tapdağından azad etdi. Noyabrın 8-də Şuşanın azad edilməsi ilə tarixi Qarabağın mərkəzi, ümumilikdə isə Dağlıq Qarabağ adlandırılan və 4400 kvadrat kilometrlik ərazinin 2000 kvadrat kilometrlik hissəsi demək olar ki, Azərbaycanın nəzarəti altına keçdi. Beləcə Hadrut, onun 45 kəndi, Xocalının 15-ə yaxın kəndi, Ağdərə istiqamətində bir neçə yaşayış məntəsi bu müharibədə Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad olundu. Qalan 2,4 min kvdrat kilometrlik ərazi isə tezliklə Azərbaycanın yurudiksiyasına qaytarılacaq. Hazırda Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası prosesi gedir. Sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi nəticəsində Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri hüquq sisteminə daxil olacaq. Azərbaycan BMT-yə 86,6 min kvadrat kilometrlik ərazi ilə daxil olub, dünya ölkələri Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qəbul edib.

Fikrimcə, sərhədlərimizi möhkəmləndirməyimiz gücümüzə güc qatacaq. Biz əlbəttə, Qarabağda məskunlaşma prosesinə başlamalı, müvafiq struktur yaratmalıyıq. Bu məsələdə əsas prioritet Şuşa şəhəridir. Demək olar ki, dövlət televiziyasının Şuşada fəaliyyəti, Azercell xətti ilə rabitə əlaqəsi, DTX-nin Şuşa rayon idarəsinin açılması göstərir ki, Azərbaycan dövləti Dağlıq Qarabağda məskunlaşır, bu ərazilərdə anti-terror əməliyyatı aparır. Bütün bunlar göstərir ki, Azərbaycan Ordusu, əsgəri qətiyyətlidir, xüsusi xidmət orqanları anti-terror əməliyyatı həyata keçirməklə daha da güclənirlər. Əlbəttə, son zamanlar sosial şəbəkələrdə əsgərlərin təchizat və geyim problemi ilə bağlı fikirlərə də rast gəldik. Qeyd edim ki, Azərbaycan dövlətinin valyuta ehtiyatları, imkanları güclüdür. Sözsüz ki, bəzi məqamlar hərbi sirr olduğundan demək də doğru olmazdı. Əvvəl Azərbaycanın cəmi 4 hərbi korpusu var idisə, indi bunların sayı altıya qaldırılıb. Bu korpusların yeni mövqelərdə möhkəmlənməsi, onlar üçün modul tipli hərbi hissələrin qurulması, ərzaq təminatı ilə bağlı işlərin görülməsi həyata keçirilir. Ölkə başçısının Zəngilan və Qubadlıya getməsi faktı göstərdi ki, prosesə şəxsən nəzarət edir. Azərbaycan döyüş bölgəsi olmuş ərazilərdə güc strukturlarının yerli bölmələrini açır, komendaturalar fəaliyyət göstərir, icra strukturları fəaliyyətini bərpa edir. İşğal altında olan rayonların icra başçıları da bundan sonra daha fəal işləməli, həmin rayonlarda oturub fəaliyyət göstərməli, yalnız yardım bölməklə məşğul olmamalıdır. Fikrimcə, bu rayonlara milli adamları, daima əsgərlə bir yerdə olacaq şəxsləri qoymaq daha məqsədəuyğun olardı. Biz qələbə ilə prosesləri aparırıq, amma təmizləmə əməliyyatı da olmalıdır. Həmçinin keçirilən tenderlərə ictimai qurumları, tanınmış şəxsləri də cəlb etmək lazımdır ki, belə hallar tam şəffaf formada həyata keçirilsin. Bir sözlə, Azərbaycan 2020-ci ili qələbə ilə başa vurur.

- Müharibədən sonra sanki bir qrup dövlət Qarabağda qalan cinayətkar və terrorçu erməni silahlılarını dəstəkləməkdə davam edir. Bu proses nə ilə yekunlaşa bilər?

- Bəli, gördük ki, müharibədən sonra bəzi qüvvələr bizim üzərimizə gəlməyə cəhd edir. Fransa Senatının məlum qərarı, sonra Belçika və Hollandiya parlamenti qərarlar qəbul etdilər. Faktiki olaraq bu addımlarla Azərbaycan və Türkiyənin üzərinə gəlinir, eyni zamanda Qarabağla bağlı erməni mənafeyindən çıxış edilir. Amma biz müharibə günlərində də sürprizlərlə rastlaşdıq. Beynəlxalq təzyiqlər müşahidə etdik, danışıqlar prosesində bu baş verdi, müharibə gedən dövrdə danışıqların bərpa olunması cəhdləri oldu. Hətta ATƏT mandatı altında bəzi qüvvələrin burada sülhməramlı qismində iştiak etmək arzusunu gördük. Amma 30 ilə yaxındır ki, bu mərkəzlərin Azərbaycanın beynəlxalq hüquqla tanınan ərazisinə olan təcavüzə sərt reaksiyasını müşahidə etməmişdik. Baxmayaraq ki, BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycanın işğal altında olan ərazilərində anti-terror əməliyyatları keçirmək hüququ vardı və sonda bu hüquqdan istifadə etməli oldu. Buna qədər əsas işimiz daxildə güclənmək, özümüzün müttəfiqlərini tapmaq idi. 2010-cu ilin avqustun 14-də biz partiyamızı yaradanda qeyd etmişdim ki, müharibə aparan ölkənin müttəfiqi olmalıdır. Bu da Türkiyə ola bilər. Bizə qarşı duran düşmən təkcə erməni deyil, onun arxasında dayanan böyük güclər var. Qərb ölkələri içərisində də erməni mənafeyində çıxış edənlər var. Əslində məhz bu qüvvələrin I Dünya müharibəsindən sonra erməni və kürd dövləti yaratmaq planları olub. İstər fransızlar, istər amerikalılar Türk dünyasına qarşı mübarizə aparır. Biz də bu fonda öz gücümüzlə ortaya çıxmalı, müttəfiqlərimizi, dostlarımızı çoxaltmalıyıq. 10 illər əvvəl bizim qəti mövqeyimiz olub. Çox yaxşı haldır ki, məhz bizim fikirlərimizdən sonra Azərbaycan və Türkiyə arasında müqavilələr imzalandı.

Yeri gəlmişkən, zamanında biz İrəvanı ermənilərə verməklə bu xəstə millətin 9 min kilometr ərazidən kənara çıxmamasını təmin etmək istəyirdik. Amma sonra da Göyçə, Zəngəzur, Vedibasarı itirdik. Sirr deyil ki, buna qədər 1918-1920-ci illərdə fransızların və ingilislərin bu regionda fəaliyyəti oldu. Biz zamanında bu qüvvələrin hamısına qarşı vuruşduq, bu işdə Qafqaz İslam Ordusundan hər cür dəstək aldıq. Məncə, üzərindən uzun illər keçdikdən sonra düşmən bu prosesi sanki Qarabağda həyata keçirməyə çalışdı. Bunun da qarşısı qətiyyətlə alındı. Biz tarixdə faciələr yaşamışıq. İndi millət olaraq biz öz ərazilərimizə sahib çıxırıq, bütövləşirik. Əlbəttə, SSRİ zamanı biz ərazilərimizi itirmişik. Amma o zaman bizə ruslar və ya ermənilər rəhbərlik edib. Məsələn, Mirzoyanın vaxtında 1926-1929-cu illərdə Zəngəzur mahalı Ermənistana verilib. Halbuki, ona qədər Zəngəzur Azərbaycanın tarixi ərazisi idi. İndi Mehri dəhlizi haqqında fəal müzakirələr gedir. Qeyd edim ki, ermənilər bilərəkdən bu dəhlizin genişləndirilməsinə nail olublar. 1928-ci ildə Nüvədi kəndi Zəngilan rayonunun tabeliyindən çıxarılaraq Mehri rayonuna verilib. Bu sənəd 40 il ortada qalır, təsdiq olunmur. Amma 1969-cu ilin may ayında Azərbaycan Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti Nüvədi kəndinin Mehri rayonuna verilməsi haqda qərarı təsdiq edir. Təsəvvür edin ki, 40 il mübarizə gedir. Digər tərəfdən, Qars müqaviləsinə uyğun olmayaraq Ordubad rayonunun 6-7 kəndi ermənilərə verilib. Məhz bu səbəbdən 26 kilometr uzunluğu olan Mehri dəhlizinin uzunluğu 41 kilometrə çatdırılıb. Yəni indi Fransa, Belçika, Hollandiya və digər bu kimi ölkələrin addımları təsadüfi deyil, tarixdən gələn qərəzli mövqenin bir növ təkrarıdır.

Qeyd edim ki, məhz dekabr ayında Qərbi Azərbaycan əhalisi tarixi torpaqlarından sürgün edilib. 1948-1953-cü illərdə 100 minlərlə insan sürgün edilib. Türk torpaqları boşaldılıb. Bu da təsadüfi plan deyildi. Məqsəd bütövlükdə Ermənistan ərazisində türklərin sayını azaltmaq, demoqrafik vəziyyəti öz xeyirlərinə dəyişmək idi.

Müsbət hal odur ki, indi anti-türk projelərinin qarşısı alınır, biz real gücə çevrilirik. Bizim öz varlığımız, gücümüz ortaya çıxır. Beləcə yeni dövrə başlayırıq.

- Noyabrın 10-da bağlanan üçtərəfli sazişə uyğun olaraq müharibə dayandı, tərəflər faktiki üzərinə müəyyən öhdəliklər götürdü. Bundan sonrakı durumu necə qiymətləndirirsiniz?

- Atəşkəsin olması, üç rayonin döyüşsüz Azərbaycana qaytarılması, gələcəkdə kommunikasiya xətlərinin açılması, Naxçıvana gedəcək dəmir yolu və avtomobil şosesinin yenidən bərpa edilməsi müsbət haldır. Bunun da məntiqi davamı olaraq həmin dəmiryolunun Türkiyə ilə birləşdirilməsi baş verə bilər. Əslində SSRİ-nin son dövrlərində Türkiyə ilə buna bənzər müqavilə var idi, sadəcə Qarabağ probleminin ortaya çıxması SSRİ-Türkiyə arasında dəmiryolunun qurulmasının qarşısını aldı. İndi də regionda yeni əməkdaşlıq formatı qurulur, bu formatda Azərbaycan öz əhəmiyyətli yerini alır. Ermənistan bu formatda Qərbin yanında olmaq istəyir, özünə yeni ağa axtarır, daha çox Fransa başda olmaqla, fransızdilli dövlətlərlə əlaqələrini genişləndirməyə çalışır. Ancaq bölgədə ermənilərə stavkanın sonu çatıb. Yeni dünya düzəni formatında bölgənin gələcəyində əsas aparıcı xətt Türk xətti olacaq. Bu, birmənalıdır. Gələcəkdə Çinin Rusiya-Türkiyə münasibətləri fonunda Türkiyə ilə birləşməklə yeni ticarət yolu ortaya çıxır. Əlbəttə, 2016-cı ilin iyulunda Türkiyədə baş verən dövlət çevrilişinə cəhdən sonra Türkiyə-ABŞ, Türkiyə-Avropa münasibətlərində yeni baxış ortaya çıxıb. Türkiyə hərbi-sənayesi daxil olmaqla, imkanlarını çoxaldır. Eləcə də Liviya, İraq, Suriya, Şərqi Aralıq dənizində maraqlarını genişləndirir. O cümlədən də Qarabağda. Yəni yeni situasiyanın ortaya çıxması ilə sanki biz geopolitik baxımından dəyişiklik ərəfəsindəyik. Ona görə aparıcı prosesdə fəal olmaq lazımdır. Hesab edirəm ki, bütün bunlarla yanaşı, Ermənistanda baş verən prosesləri müşahidə etmək və gözləmək də vacibdir.

- Ermənistanda sizcə siyasi proseslər hansı istiqamətdə yekunlaşacaq?

- Fikrimcə, müxalifət Nikol Paşinyan rejiminə qalib gələ bilməyəcək. Əlbəttə, Rusiya hərbi-sənaye kompleksinə yaxın olan müxalifətin həm müharibə, həm də müharibədən sonra göstərdikləri cəhdlər nəticə vermir. Faktiki olaraq kommunikasiya xətləri açılana, Qarabağda insanlar məskunlaşana qədər Ermənistanda proseslərin indiki şəkildə cərəyan etməsi xeyrimizədir. Orada gərgin proseslər hələ davam edəcək.

Bu konteksdə biz bir sıra addımlar atmalıyıq ki, nəticə etibarı ilə onları qabaqlayaq. Biz bölgəyə qayıtmaqla bağlı ciddi işlər görməliyik. Həmçinin Dağlıq Qarabağda varlığımızı daha da gücləndirməliyik. O bölgədə əhalinin demoqrafik tərkibini dəyişmək üçün işlər görməliyik. Əslində prosesdə strateji olaraq üstünlüyümüz önə çıxacaq. Bu səbəbdən bəzən dözüm göstərərək prosesləri izləməliyik. Açıq deyim ki, regionda yeni oyunçu kimi ortaya çıxmağımız səbəbindən bizə qarşı Avropa və ABŞ-dan qaynaqlanan oyunçular da olacaq. Bu qüvvələrə qarşı prosesdə güclü olmaq üçün islahatlara, dəyişikliklərə getməyimiz effektiv olardı. Bu gün Ali Baş Komandana Azərbaycan xalqının münasibəti hər kəsə bəllidir. Ölkə daxilində faktiki olaraq indiyə qədər olmayan milli birlik əldə olunub. Odur ki, milli dövlət quruculuğunun əsasını qoyuruq, bu prosesin əvvəlindəyik. Millətləşmə prosesi gedir. Milli dövlət quruculuğunda sözsüz ki, milli hədəflərimizi də ortaya qoymalıyıq. Strateji hədəfimiz demokratik dünya ilə ayaqlaşmaq üçün islahatlar aparmaq, yeni qanunlar, hazırlamaq, idarəetmədə təkmilləşdirmə etməkdir. Bu dövlət üçün vuruşan insanlar da idarəçilikdə iştirak etməlidir. Məncə, bələdiyyələrin statusunun artırılması, böyük şəhərlərdə mer seçkilərinin keçirilməsi, yerli büdcələrə seçilmişlərin nəzarəti təmin etmək xeyirli addım olardı. Mümkündür ki, seçkilər də keçirilə bilər. Biz demokratik dəyərlərlə oynamağı bacarmalıyıq, bunsuz mümkün deyil. Bu gün Azərbaycan Prezidentinin ən güclü vaxtıdır. Ölkə daxilində həm sekçilər, həm qanunlar, həm ərazilərimizin bərpası həyata keçirilməli, çağdaş dünya ilə ayaqlaşmalıyıq. Odur ki, hədəflərimiz Avropa, dünya ilə olmalıdır. Milli demokratik prinsiplər əsasında onlarla oynamalıyıq. Buna da təbii yanaşmaq lazımdır. Çünki bizim ən böyük ticarət dövriyyəmiz məhz Avropa ilədir. Əlbəttə, Türk dünyası ilə əlaqələri, münasibətləri gücləndirməliyik. Güc və demokratiya amilini nəzərə alaraq fəal olmalıyıq. Güclü olduğumuz üçün demokratik islahatlar çərçivəsində irəli getməliyik. Mən arzu edərdim ki, 2021-ci ildə dövlət quruculuğu işləri aparılsın, islahatlar olsun. Hər kəs bu dövləti özününkü saysın və onunla fəxr etsin. Bizi qarşıda yeni mübarizə, yeni hədəflər gözləyir. Bu mübarizədə Azərbaycan əsgərinə, Ali Baş Komandana uğurlar arzu edirəm. Hər kəsi Yeni il və Dünya Azərbaycanlıların Həmrəyliyi Günü münasibəti ilə təbrik edirəm.