İcbari tibbi sığorta vəsaitləri: suallar artır - ŞƏRH

2023-2024-cü illərdə İcbari Tibbi Sığorta Fondundan ayrılan vəsaitlər hesabına maliyyələşdirilən cərrahiyə əməliyyatlarının əksəriyyətinin dövlət tibb müəssisələri deyil, özəl klinikalar tərəfindən həyata keçirilməsi səhiyyə sistemində struktur və funksional imkanların balansına dair yeni müzakirələri aktuallaşdırır. Hesablama Palatasının audit nəticələrinə əsasən, dəyəri 5 000 manatdan yüksək olan əməliyyatların 90 faizindən çoxu məhz özəl sektorda icra edilib ki, bu da dövlət tibb müəssisələrinin texniki imkanları və kadr potensialı baxımından müəyyən məhdudiyyətlərinin hələ də mövcud olduğunu göstərir. Bu fakt həm səhiyyə infrastrukturunun ümumi vəziyyəti, həm də dövlət vəsaitlərinin istifadəsində prioritetlərin formalaşdırılması baxımından diqqətəlayiq əlamətdir.

Əldə olunan göstəricilər sistemin texniki resurslar, tibbi personal və xidmət keyfiyyəti baxımından daha çevik və effektiv seqmentə, yəni özəl sektora meyilləndiyini nümayiş etdirir. Bu, qısamüddətli mərhələdə vətəndaşların daha keyfiyyətli xidmətə çıxışını təmin etsə də, uzunmüddətli perspektivdə dövlət tibb müəssisələrinin bazardakı mövqelərini zəiflədə və əhalinin səhiyyə xidmətlərinə bərabər çıxış prinsiplərinə təsir göstərə bilər. Əgər yüksək maliyyəli əməliyyatlar davamlı şəkildə özəl sektora yönəldilirsə, bu, bir tərəfdən dövlət xəstəxanalarının maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində təkmilləşməyə ehtiyac olduğunu göstərir, digər tərəfdən isə dövlət vəsaitlərinin effektiv bölüşdürülməsi və nəzarəti mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsinə çağırış yaradır.

Auditor hesabatı yalnız xidmət istiqamətlərində deyil, dərman təchizatı və tibbi sərfiyyatla bağlı sahədə də problemlərin olduğunu ortaya qoyur. Dərmanların ehtiyacdan az proqnozlaşdırılması, ünvanlara vaxtında çatdırılmaması və nəticədə vətəndaşlara vaxtında təqdim olunmaması səhiyyə sisteminin idarəetmə mexanizmlərində planlaşdırma və icra mərhələləri arasında uzlaşmanın zəif olduğunu göstərir. Xüsusilə dərman və tibbi ləvazimatların qiymətlərinin idxal dəyərindən yüksək məbləğlərlə alınması faktı, tender və təchizat mexanizmlərinin daha şəffaf və rəqabətə açıq formata keçirilməsinin vacibliyinə diqqət çəkir. Həmçinin bəzi tibbi sərflərin tariflərdə təkrar nəzərə alınması iqtisadi səmərəsizlik və potensial büdcə itkilərinin yaranmasına səbəb ola bilər.

Bu şərtlərdə əsas məsələlərdən biri İcbari Tibbi Sığorta sisteminin yalnız maliyyələşdirmə funksiyasını deyil, eyni zamanda xidmət keyfiyyətinə, resursların düzgün bölgüsünə və ictimai nəzarətə dair mexanizmləri daha da gücləndirməkdir. Səhiyyə sektorunda effektiv idarəetmə yalnız xərc paylaşımı prinsipi ilə deyil, resursların rasional istifadəsi və ehtiyac əsaslı planlaşdırma ilə mümkün olur. Dövlət tibb müəssisələrinin potensialının artırılması həm iqtisadi baxımdan daha dayanıqlı səhiyyə sisteminin qurulmasına, həm də özəl sektorla balanslı rəqabət şəraitində vətəndaşların daha əlverişli və keyfiyyətli xidmətə çıxışını təmin etməyə xidmət edər.

Eyni zamanda, audit nəticələri göstərir ki, səhiyyəyə ayrılan vəsaitlərin sadəcə həcmi deyil, onların necə və harada xərcləndiyi də sistemin effektivliyi üçün həlledici faktordur. Əgər dövlət sektorunun resursları lazımi səviyyədə inkişaf etdirilməzsə, bu, bir tərəfdən sistemin özəl sektordan asılılığını artıracaq, digər tərəfdən isə dövlət vəsaitlərinin strukturunda qeyri-sabitlik yarada bilər. Belə şəraitdə vətəndaşların səhiyyə xidmətlərinə çıxış bərabərliyi prinsipi də sual altına düşə bilər ki, bu da sosial ədalət və iqtisadi effektivlik arasında balansın yenidən tənzimlənməsini tələb edir.

Nəticə etibarilə, Hesablama Palatasının audit hesabatı səhiyyə sistemində cari idarəetmə mexanizmlərinin daha çevik, şəffaf və planlı şəkildə qurulmasına ehtiyac olduğunu göstərir. Dövlət tibb müəssisələrinin gücləndirilməsi, dərman və tibbi ləvazimatların təchizatında ehtiyac əsaslı yanaşma, həmçinin özəl və dövlət sektorları arasında optimal əməkdaşlıq modeli sistemin həm funksional, həm də iqtisadi baxımdan sabitliyini təmin edə bilər.

Nuray,

Aznews.az