Azərbaycanın tomat ixracında artım müşahidə edilir - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanın tomat ixracı 157,2 milyon ABŞ dolları təşkil edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 12,6 faiz artım deməkdir. Lakin diqqətçəkən məqam ondan ibarətdir ki, sentyabr ayında ölkə tomat ixrac etməyib. İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin hesabatına əsasən, ümumilikdə qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 7,7 faiz artaraq 2,6 milyard dollar səviyyəsinə yüksəlib. Bu göstərici qeyri-neft ixracatında pozitiv tendensiyanın davam etdiyini göstərsə də, tomat ixracında müşahidə olunan fasilə diqqətli təhlil tələb edir.

Tomat ixracı Azərbaycan üçün təkcə kənd təsərrüfatı məhsulu kimi deyil, həm də qeyri-neft gəlirlərinin əsas istiqamətlərindən biri kimi strateji əhəmiyyət daşıyır. Son illərdə bu sahədə ixrac coğrafiyası əsasən Rusiya bazarına yönəlib və Azərbaycan uzun müddət ərzində Rusiyanın əsas təzə tomat təchizatçılarından biri kimi mövqeyini qoruyub. Bununla belə, son dövrlərdə Rusiya tərəfinin tətbiq etdiyi fitosanitar məhdudiyyətlər, logistika xərclərinin artması və yeni ticarət qaydaları ixrac dinamikasında qısamüddətli fasilələrə səbəb olub. Sentyabr ayında ixracın dayanması da bu amillərin birləşməsi ilə izah oluna bilər. Digər tərəfdən, bu, mövsümi dəyişikliklərlə, yığım dövrlərinin fərqlənməsi və daxili bazarın tələbatının artması ilə də əlaqədar ola bilər.

Qlobal bazarda tomat ixracı artıq sadəcə aqrar göstərici deyil, eyni zamanda texnoloji və loqistik qabiliyyətlərin bir ölçüsünə çevrilib. Məsələn, Türkiyə, Mərakeş və Niderland kimi ölkələr son illərdə yüksək texnoloji istixana sistemlərinə, davamlı soyuq zəncir logistikasına və ixrac diversifikasiyasına əsaslanaraq bazar paylarını genişləndiriblər. Azərbaycanın bu sahədə əsas üstünlüyü təbii iqlim şəraiti və məhsulun dad keyfiyyətidir, lakin ixrac potensialının daha sabit saxlanılması üçün bazarların şaxələndirilməsi və əlavə emal məhsullarının ixracına keçid vacib görünür. Məsələn, tomat pastası, qurudulmuş tomat və digər dəyərzəncirinə daxil məhsulların istehsalı ixracın davamlılığını gücləndirə bilər.

İxracın artımı həm də kənd təsərrüfatı siyasətində həyata keçirilən stimullaşdırıcı mexanizmlərin nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Subsidiyalar, suvarma sistemlərinin modernləşdirilməsi və ixracatçılara verilən vergi güzəştləri kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın artmasına şərait yaradıb. Bununla belə, ixracın davamlılığını qorumaq üçün təkcə daxili dəstək deyil, həm də beynəlxalq bazarlarda rəqabət strategiyasının təkmilləşdirilməsi vacibdir. Bu, xüsusilə Avrasiya və Yaxın Şərq bazarlarında yeni ticarət əlaqələrinin qurulması və məhsulun markalaşdırılması ilə mümkündür.

Mövcud vəziyyət göstərir ki, tomat ixracında artım tendensiyası davam etsə də, bazarın həssaslığı və asılılıq səviyyəsi yüksək olaraq qalır. Bu isə orta və uzunmüddətli dövrdə məhsulun ixrac strukturu və coğrafiyasının yenidən dəyərləndirilməsini tələb edir. Azərbaycan üçün əsas məqsəd bu sahədə tək bazara yönəlmiş ixrac modelindən çoxbazar yönümlü sistemə keçid olmalıdır. Belə bir strategiya həm iqtisadi dayanıqlığı artırar, həm də kənd təsərrüfatının ixrac potensialını mövsümi dalğalanmalardan qoruyar.

Nəticə etibarilə, tomat ixracındakı illik artım Azərbaycanın qeyri-neft sektorunun sabit inkişaf göstəricisidir. Lakin ixracın qısamüddətli dayanması sektorun struktur risklərini və regional bazar asılılığını bir daha üzə çıxarır. Bu baxımdan, gələcək illərdə kənd təsərrüfatının ixrac modelinin modernləşdirilməsi və məhsulun emal dəyərinin artırılması istiqamətində atılan addımlar strateji zərurət kimi qalmaqdadır.

Nuray,

Aznews.az