Azərbaycanın tullantı sektorunda 2035 hədəfləri - ŞƏRH

Azərbaycan tullantı sektorunda 2035-ci il üçün emissiya azaldılması hədəflərini müəyyənləşdirib. Yenilənmiş “Milli Səviyyədə Müəyyənləşdirilmiş Töhfələr” (NDC 3.0) sənədində tullantıların idarə olunmasında yeni texnologiyaların tətbiqi, infrastrukturun təkmilləşdirilməsi və beynəlxalq əməkdaşlıq əsas prioritetlər kimi göstərilir. Bu tədbirlər tullantı sektorunun dekarbonizasiyası üçün ən real və iqtisadi cəhətdən səmərəli yol xəritəsi hesab olunur.

Tullantı sektorunda emissiyaların azaldılması qlobal iqlim gündəliyinin əsas istiqamətlərindən biridir. BMT İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının (UNFCCC) hesabatlarına görə, dünyada tullantıların idarə olunması nəticəsində yaranan metan emissiyaları ümumi istixana qazlarının təxminən 20 %-ni təşkil edir. Bu səbəbdən, Azərbaycan kimi enerji resurslarına əsaslanan ölkələrin tullantı sektorunda modernizasiya addımları həm milli, həm də beynəlxalq səviyyədə strateji əhəmiyyət daşıyır.

Azərbaycanın 2035-ci ilə qədər planlaşdırdığı tədbirlər arasında qabaqcıl çeşidləmə texnologiyalarının tətbiqi, üzvi tullantıların biqaza çevrilməsi üçün anaerob həzm zavodlarının tikintisi və çirkab su təmizləmə mərkəzlərinin yaradılması xüsusi yer tutur. Bu yanaşma yalnız tullantı həcmini azaltmaqla kifayətlənmir, həm də bərpa olunan enerji istehsalına töhfə verir. Dünya Bankının 2023-cü ildə yayımladığı hesabatda qeyd olunur ki, tullantıların enerji istehsalına yönəldilməsi ölkələrin iqtisadi diversifikasiyası üçün yeni imkanlar açır və enerji təhlükəsizliyini gücləndirir. Azərbaycanın bu istiqamətdə atdığı addımlar həm iqtisadi, həm də ekoloji baxımdan dayanıqlı modelin formalaşmasına xidmət edir.

Hazırda dünyada anaerob həzm texnologiyası sürətlə yayılır. Avropa İttifaqında 2025-ci ilə qədər 18 mindən çox biqaz zavodunun fəaliyyət göstərməsi gözlənilir. Bu zavodlar metan emissiyalarını azaltmaqla yanaşı, kənd təsərrüfatı və sənaye üçün alternativ enerji mənbəyi yaradır. Azərbaycanın bu texnologiyanı tətbiq etməsi regionda analoji təşəbbüslərin genişlənməsinə nümunə ola bilər. Çirkab su təmizləmə mərkəzlərinin yaradılması isə həm ekoloji, həm də sosial təsirlərə malikdir: metanın tutulması emissiyaları azaldır, eyni zamanda enerji istehsalına imkan verir.

Tullantıların daşınması və poliqon infrastrukturunun yenilənməsi də vacib addım kimi görünür. Mövcud obyektlərin daha dayanıqlı standartlara uyğunlaşdırılması tullantıların idarə olunmasında uzunmüddətli sabitlik təmin edəcək. Qlobal miqyasda bu sahədə ən uğurlu nümunələrdən biri Almaniyanın “Zero Waste” strategiyasıdır. Bu model tullantıların 65 %-dən çoxunun təkrar emalını təmin edir və poliqonlara yönələn həcmi minimuma endirir. Azərbaycanın planlaşdırdığı tədbirlər də oxşar istiqamətdədir və milli səviyyədə dayanıqlı inkişaf hədəflərinə uyğunluq nümayiş etdirir.

Sənəddə vurğulanan beynəlxalq maliyyə və texnoloji dəstək ehtiyacı isə reallığa əsaslanır. Çünki tullantı sektorunun modernləşdirilməsi yüksək investisiya tələb edir. Dünya Bankı və digər beynəlxalq tərəfdaşların dəstəyi bu prosesin sürətləndirilməsinə imkan verə bilər. Azərbaycanın COP29 və COP30 çərçivəsində verdiyi öhdəliklər də bu əməkdaşlığın güclənməsinə zəmin yaradır. Bu tədbirlər tullantıların idarə olunmasında daha dayanıqlı modelin formalaşmasına, bərpa olunan enerji istehsalının genişlənməsinə və beynəlxalq iqlim öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə mühüm töhfə verəcək.

Nuray,

Aznews.az