Avrasiya Nəqliyyat Marşrutu beynəlxalq tranzitin yeni mərkəzini formalaşdırır - ŞƏRH

Bakıda “Avrasiya Nəqliyyat Marşrutu” Beynəlxalq Assosiasiyasının təsisçilərinin iclası keçirilib və təşkilatın Azərbaycan qanunvericiliyinə uyğun şəkildə rəsmi qeydiyyatı tamamlanıb. İclasda üzv ölkələrin dəmiryol rəhbərləri iştirak edib, marşrutun genişləndirilməsi, idarəetmə strukturlarının təsdiqi və 2026-cı il üçün fəaliyyət planları razılaşdırılıb. Çinin Qaşqar şəhərindən başlayan yeni multimodal yükdaşımalarının artıq işə düşməsi və Özbəkistan–Qırğızıstan–Çin dəmir yolunun tikintisi marşrutun strateji çəkisini artıran əsas yeniliklər kimi təqdim olunub.

Assosiasiyanın Bakıda mənzil-qərargahla formalaşması regional nəqliyyat xəritəsinin yenidən qurulduğu bir dövrdə baş verir. Çindən Avropaya daşınmaların şaxələndirilməsi qlobal bazarlarda artan risklər, geoiqtisadi transformasiya və mövcud dəhlizlərdə yüklənmənin yüksəlməsi ilə əlaqədardır. Bu dinamika Orta Dəhlizin cənub qolu hesab edilən Avrasiya Nəqliyyat Marşrutunu əlavə alternativ kimi ön plana çıxarır, çünki marşrut Mərkəzi Asiya ölkələrindən keçən ardıcıl və çevik tranzit xətti yaradır. Sərt təbiət şərtlərinə həssas olmayan dəmir yolu şəbəkələrinin yaradılması, multimodal logistika imkanlarının genişləndirilməsi və yük axınının müxtəlif ölkələrə bölünməsi regionun nəqliyyat dayanıqlığını artırır.

Çinin Qaşqar şəhərindən Azərbaycana doğru artıq başlayan yeni multimodal daşımalar bu marşrutun praktik rentabelliyinin ilk siqnallarını verir. Qaşqar Kəşğər iqtisadi zonası ilə sıx bağlı istehsal sahələrinin ixrac yönümlü məhsullarını alternativ xəttlə daşımaları qısa müddətdə sınaqdan keçirir. Bu, təkcə yük axınının yenidən xəritələnməsi deyil, həm də logistika şirkətlərinin xərclər strukturunda diversifikasiya imkanı yaradır. Qırğızıstan, Tacikistan və Türkmənistanın daxil olduğu xətt həm Orta Dəhlizin şimal qolu, həm də Trans-Əfqan marşrutu ilə bağlantı yaratmaq potensialına malik olduğundan, uzunmüddətli baxışda Çin–Pakistan iqtisadi koridoru və Hind okeanı limanları ilə inteqrasiyada körpü rolunu oynaya bilər.

Regiondakı infrastruktur yenilənməsi bu marşrutun inkişafını daha real edir. Özbəkistan–Qırğızıstan–Çin dəmir yolunun tikintisi Mərkəzi Asiyanın yük daşımalarında sıçrayış effekti yaratmağa namizəddir. Bu xətt tamamlandıqdan sonra yüklərin Çin ərazisindən Orta Asiya ölkələrinə qarışıq nəqliyyat növlərinə ehtiyac olmadan qısa məsafədə çatdırılması mümkün olacaq. Bu isə tədarük zəncirinin vaxt amilini optimallaşdırır və Xəzər keçidinin əhəmiyyətini artırır. Azərbaycanın dəmir yolu və liman infrastrukturuna etdiyi ardıcıl investisiyalar bu mərhələdə tamamlayıcı rol oynayır. Bakı Limanının genişləndirilməsi, Bakı–Tbilisi–Qars xəttinin gücünün artırılması və Zəngəzur dəhlizi üzrə perspektiv planlar marşrutun rəqabət qabiliyyətini gücləndirən əsas komponentlərdir.

Assosiasiyanın qeydiyyatı və fəaliyyətə başlaması ilə bağlı təsdiqlənmiş korporativ struktur nəqliyyat axınının koordinasiyasını institusional əsasda həyata keçirməyə imkan verir. Dispetçerləşdirmə, rəqəmsal idarəetmə, marketinq, hüquqi məsələlər və infrastruktur inkişafı üzrə işçi qrupları marşrutun beynəlxalq standartlara uyğun fəaliyyətinə şərait yaradır. Bu yanaşma müasir qlobal logistika praktikasında tətbiq olunan multimodal idarəetmə modelinə yaxınlaşmanı təmin edir. Dünyada iri tranzit şəbəkələrinin uğuru əsasən vahid idarəetmə texnologiyaları, rəqəmsal izləmə sistemləri və şəffaf tarif siyasətindən asılı olur. Assosiasiyanın gördüyü tədbirlər Avrasiya Nəqliyyat Marşrutunun məhz bu tələblərə uyğun formalaşmasını nəzərdə tutur.

İntermodal daşımaların hazırkı vəziyyətinin təhlili, darboğazların müəyyən edilməsi və aradan qaldırılması üçün diaqnostika aparılması marşrutun texniki dayanıqlığını yüksəldəcək. Məsələn, yük axınının müəyyən hissəsi sərhəd keçidində gecikmələrə həssasdır. Buna görə rəqəmsal gömrük inteqrasiyası və real vaxt məlumat mübadiləsi sistemlərinin tətbiqi tranzit müddətini sabitləşdirə bilər. Bu modellər artıq Avropa nəqliyyat sistemində geniş yayılıb və Orta Dəhliz boyunca tətbiqi regional rəqabətliliyi artırır. Eyni zamanda, marşrut üzrə tariflərin optimallaşdırılması ikinci dərəcəli ölkələrarası tranzitlərdə iqtisadi cəlbediciliyi yüksəldir, çünki daşıma şirkətləri üçün xərclər stabil və öncədən proqnozlaşdırıla bilən olur.

Azərbaycanın Assosiasiyaya sədrliyi ölkəni marşrutun əsas koordinasiya mərkəzinə çevirir. Bu status həm tranzit yüklərin cəlb edilməsində, həm də vahid texnoloji standartların formalaşdırılmasında ölkənin rolunu artırır. Tranzit yük axınının hər il artdığı bir dövrdə belə mövqenin əldə edilməsi Azərbaycan iqtisadiyyatının qeyri-neft sektoru üzrə prioritet istiqamətlərindən biri olan logistika xidmətlərinin genişlənməsinə töhfə verir. Dövlətin uzunmüddətli nəqliyyat strategiyasında Orta Dəhlizin mövqeyi xüsusi şəkildə vurğulandığından, Assosiasiyanın Bakıda fəaliyyət göstərməsi strateji xətt üzrə növbəti mərhələ kimi səciyyələndirilə bilər.

Avrasiya regionunun müxtəlif ölkələri və beynəlxalq təşkilatlarla tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması marşrutun tanıdılması baxımından mühüm amildir. Son illərdə yükdaşımaların diversifikasiyası Asiya ilə Avropa arasındakı quru tranzit yollarına tələbatı artırıb. Pandemiya dövründə dəniz daşımalarının qiymət dalğalanmaları və limanlarda sıxlıq göstərdi ki, alternativ quru şəbəkələrin yaradılması iqtisadi sabitlik üçün vacibdir. Bu baxımdan Avrasiya Nəqliyyat Marşrutunun inkişafı yalnız region ölkələri üçün deyil, qlobal tədarük zənciri üçün də əlavə dəyər yaradır.

Bu Assosiasiyanın fəaliyyətə başlaması Azərbaycan üçün yeni mərhələ açır çünki ölkə tranzitin tənzimləndiyi və strateji qərarların verildiyi mərkəzə çevrilir. Bu mövqe logistika sektorunda investisiya cəlbediciliyinin yüksəlməsinə, infrastruktur layihələrinin maliyyələşdirilməsi imkanlarının genişlənməsinə və regional əməkdaşlığın dərinləşməsinə xidmət edir. Nəqliyyat xəritəsinin sürətlə dəyişdiyi dövrdə belə təşəbbüslər Azərbaycanın qlobal logistika zəncirində rolunu daha da gücləndirən iqtisadi platformaya çevrilir.

Nuray,

Aznews.az