Azərbaycan bank sektorunda aktiv artımı və kredit-depozit balansının yeni mərhələsi - ŞƏRH

Azərbaycanın bank sektoru 2024-cü ilin dekabr ayının əvvəlinə etibarən aktivlərinin həcmini əhəmiyyətli dərəcədə artıraraq maliyyə sistemində struktur dəyişikliklərinin davam etdiyini göstərir. Mərkəzi Bankın məlumatlarına əsasən, bank sektorunun ümumi aktivləri 58,7 milyard manata yaxınlaşıb və illik müqayisədə 17 faizdən çox artım qeydə alınıb. Bu dinamika fonunda kredit portfelinin artım tempi nisbətən zəifləyib, depozitlər isə struktur baxımından əhəmiyyətli fərqlərlə böyüyüb. Məlumatlar göstərir ki, sektorun balansında həm risklərin idarə olunması yanaşmaları, həm də maliyyə vasitəçiliyinin prioritetləri dəyişməkdədir.

Aktivlərin artması bank sektorunda likvidliyin və maliyyə dərinliyinin yüksəldiyini göstərsə də, kreditlərin ümumi aktivlərdəki payının azalması diqqət çəkir. Müştərilərə verilmiş xalis kreditlərin həcmi 27,9 milyard manat səviyyəsində formalaşıb və illik artım 8,4 faizlə məhdudlaşıb. Nəticədə kreditlərin aktivlərdəki payı bir il ərzində 51,4 faizdən 47,5 faizə enib. Bu tendensiya qlobal bankçılıq təcrübəsində müşahidə olunan daha ehtiyatlı kreditləşmə modelinə uyğundur. Bir çox ölkələrdə, xüsusilə pandemiyadan sonrakı dövrdə banklar kapital adekvatlığı və aktiv keyfiyyətinə üstünlük verərək yüksək riskli kredit genişlənməsindən çəkinməyə başlayıblar. Azərbaycanın bank sektorunda da oxşar yanaşmanın formalaşması maliyyə sabitliyinin qorunması baxımından rasional addım kimi qiymətləndirilə bilər.

Depozit bazarındakı artım isə daha heterogen xarakter daşıyır. Ümumi depozit portfelinin 37,2 milyard manata çatması banklara uzunmüddətli resurs bazasının genişləndiyini göstərir. Bununla belə, artımın əsas hissəsinin fiziki şəxslərin əmanətləri hesabına formalaşması mühüm məqamdır. Əhalinin banklardakı vəsaitlərinin 14,3 faiz artması bir tərəfdən gəlir artımı və maliyyə davranışlarında yığıma üstünlük verilməsi ilə izah olunur, digər tərəfdən isə alternativ investisiya alətlərinə nisbətən bank əmanətlərinin hələ də etibarlı seçim kimi qalmasını göstərir. Hüquqi şəxslərin depozitlərinin cüzi artımı isə şirkətlərin vəsaitlərini daha aktiv şəkildə dövriyyəyə yönəltməsi və ya digər maliyyə alətlərinə istiqamətləndirməsi ilə əlaqələndirilə bilər ki, bu da real sektorun likvidlik strategiyalarında fərqli prioritetlərin mövcudluğunu göstərir.

Bank sektorunun Azərbaycan Mərkəzi Bankı qarşısında öhdəliklərinin kəskin azalması maliyyə sisteminin daxili resurslar hesabına fəaliyyət imkanlarının genişləndiyini nümayiş etdirir. Mərkəzi bankdan asılılığın azalması qlobal miqyasda bank sektorunun dayanıqlılığının əsas göstəricilərindən biri hesab olunur. İnkişaf etmiş maliyyə bazarlarında bankların mərkəzi bank maliyyələşməsinə minimum ehtiyac duyması sektorun öz likvidlik və risk idarəetmə mexanizmlərinin yetkinliyindən xəbər verir. Azərbaycanın bank sektorunda bu istiqamətdə müşahidə olunan dəyişiklik institusional baxımdan müsbət siqnal kimi dəyərləndirilir.

Balans kapitalının 11,2 faiz artaraq 7,2 milyard manatı keçməsi isə bankların risklərə qarşı buferlərini gücləndirdiyini göstərir. Kapitalın artımı kreditləşmənin potensial genişlənməsi üçün baza formalaşdırsa da, mövcud rəqəmlər göstərir ki, banklar hazırkı mərhələdə sürətli kredit artımındansa maliyyə dayanıqlığını prioritet hesab edirlər. Qlobal maliyyə sektorunda son illərdə baş verən bank böhranları fonunda kapitalın rolu daha da ön plana çıxıb və bu kontekstdə Azərbaycanın bank sektorunda müşahidə olunan kapital artımı beynəlxalq tendensiyalarla uzlaşır.

Ümumilikdə, mövcud göstəricilər bank sektorunun kəmiyyət baxımından böyüməklə yanaşı, keyfiyyət baxımından da transformasiya mərhələsində olduğunu göstərir. Kreditlərin payının azalması, depozitlərin struktur dəyişiklikləri və mərkəzi bankdan asılılığın minimuma enməsi maliyyə vasitəçiliyinin daha balanslı modelə keçdiyini göstərən əsas amillərdir. Bu tendensiyaların davam etməsi real sektorun maliyyələşdirilməsi ilə maliyyə sabitliyi arasında tarazlığın qorunmasına imkan yarada bilər və bank sektorunun iqtisadi artımda rolunu daha dayanıqlı əsaslar üzərində möhkəmləndirə bilər.

Aznews.az