Şuşa hər bir azərbaycanlının qəlbi və ruhu, milli musiqinin və poeziyanın beşiyidir Şuşa hər bir azərbaycanlının qəlbi və ruhu, milli musiqinin və poeziyanın beşiyidir
  • Hadisə
  • 13 Yanvar 2021 09:10
  •  8 545

"Trend": Şuşanın 17 anı... - FOTOLAR

Şuşa hər bir azərbaycanlının qəlbi və ruhu, milli musiqinin və poeziyanın beşiyidir

28 ildən çox erməni işğalından sonra noyabrın 8-i azad edilmiş Şuşa hər bir azərbaycanlının qəlbi və ruhu, milli musiqinin və poeziyanın beşiyidir. Bu şəhərə həyat tədricən geri qayıdır, lakin təəssüf ki, məscidlər də daxil olmaqla yüzlərlə tarixi abidə təhqir və ya məhv edilib.

Düşmən Üzeyir Hacıbəyli, Bülbül və Natəvan kimi Azərbaycan musiqisi və ədəbiyyatının korifeylərinin xatirəsi qarşısında belə durmayıb. Dövlətimiz Azərbaycanın mədəni paytaxtı elan edilmiş Şuşa şəhərinin bərpa edilməsi və əvvəlki görkəminin qaytarılması üçün hər şeyi edəcək.

Şuşa haqqında çox danışmaq və yazmaq olar. Bu məqalədə biz oxuculara Şuşanı formalarşdıran şəhərin əsas xüsusiyyətlərindən biri - 17 məhəlləsi haqqında danışacağıq.

Şuşa 1752-ci ildə Pənahəli xan Cavanşir (1693-1763) tərəfindən qurulub. O dövrdə Şuşa hökmdarın adını daşıyan və Qarabağ xanlığını qorumaq üçün 1368 metr yüksəklikdə inşa edilmiş Pənahabad qalası idi. Bu ad xalq arasında "Pənahabadi" adı almış sikkələrin üzərində öz əksini tapmışdı. Bir müddət sonra şəhər Qala, Şuşa Qalası və nəhayət Şuşa adlandırıldı. Qarabağın ən mənzərəli yerində, üç tərəfi qayalarla əhatə olunmuş əlçatmaz qala idi. Əlçatmaz qalanın təməlinin qoyulmasının dəqiq tarixi məlumdur - 1750-ci il. Pənahəli xanın əmri ilə Təbrizdən, Ərdəbildən və digər şəhərlərdən xan üçün yeni binalar və saray tikən məşhur ustalar dəvət edilmişdi. Qalanın şimal və şərq hissələri divarlarla əhatə olunmuşdu. Qalanın "İrəvan" və "Gəncə" adlanan iki qapısı var idi. Səhər qapılar açılırdı, axşam gün batandan sonra bağlanırdı və heç kim şəhərə buraxılmırdı. 1755-ci ildə Şuşa Qarabağ Xanlığının paytaxtı oldu. 1795-ci ilə qədər burada 10 mindən çox insan yaşayırdı.

Şəhərin salınmasında mühüm rolu hökmdarın vəziri, Şuşada bir çox obyektin tikilməsində birbaşa iştirak edən şair Molla Pənah Vaqif (1717-1797) oynayıb, o həm xanın, həm də övladlarının fərdi tikililəri ilə əlaqəli bütün işlərin rəhbəri və şəhər divarının, Xan sarayının, yaşayış binalarının və qala divarlarının inşasının başında olub.

Şuşa şəhərinin memarlığını və memarlıq abidələrini tədqiq edən Elturan Avalov şəhərin memarlıq-planlaşdırma inkişafını üç mərhələyə bölür. Birinci mərhələdə Şuşa şəhərinin əsasının qoyulması dövründən başlayır (1753-1754). Həmin dövrdə Şuşa qalası, qala daxili qəsrlər və xan sarayları inşa edilmiş, şərq sektorunun aşağı hissəsinin inşasına başlanılmış və 9 Aşağı məhəllə formalaşdırılmışdır. İkinci mərhələ İbrahimxəlil xanın hakimiyyəti dövrünü (1759-1806) əhatə edir. Bu dövrdə şərq sektorunun yuxarı hissəsi inşa edilmiş və 8 Yuxarı məhəllə formalaşdırılmışdır. Üçüncü mərhələ Qarabağ xanlığının Rusiya imperiyasına birləşdirilməsindən sonra (1805) şəhərin intensiv genişləndirilməsi ilə əlamətdardır. Bu dövrdə şəhərin qərb və yuxarı hissələri inşa edilir və həmin ərazilərdə 12 məhəllə formalaşdırılır.

17-18-ci əsrlərdə Şuşa 17 məhəlləyə bölünmüşdü. Onlardan 9-u Aşağı məhəllə (Seyidli məhəlləsi, Culfalar məhəlləsi, Quyuluq məhəlləsi, Çuxur məhəllə məhəlləsi, Dördlər qurdu məhəlləsi, Hacı Yusifli məhəlləsi, Dörd çinar məhəlləsi, Çöl qala məhəlləsi, Qurdlar məhəlləsi), 8-i isə Yuxarı məhəllə (Saatlı məhəlləsi, Köçərli məhəlləsi, Mamayı məhəlləsi, Xoca Mərcanlı məhəlləsi, Dəmirçilər məhəlləsi, Hamamqabağı məhəlləsi, Merdinli məhəlləsi, Təzə məhəllə məhəlləsi) idi. Şəhər sakinləri özlərini qalalı adlandırırdılar.

Hər məhəllədə hamam, məscid və bulaq vardı.

Fotolar Çingiz Qacarın "Köhnə Şuşa" kitabından və digər açıq mənbələrdən götürülüb.

Trend

image description image description image description image description image description image description image description image description image description image description image description