NATO-nun “Steadfast Noon” təlimləri: Nüvə təhlükəsizliyində güc nümayişi və qlobal mesaj

NATO-nun illik “Steadfast Noon” adlı nüvə təhlükəsizliyi təlimlərinin 13 oktyabr tarixində başlayacağı barədə xəbərin yayılması beynəlxalq təhlükəsizlik gündəminin ən mühüm hadisələrindən biri kimi qiymətləndirilir. Alyansın Baş katibi Mark Ryuttenin sözlərinə görə, bu təlimlər NATO-nun etibarlılığını, təhlükəsizliyini və səmərəliliyini təmin etməyə xidmət edir. O vurğulayıb ki, “Steadfast Noon” hər il keçirilən müntəzəm təlimlərdən biridir və məqsədi Alyansın kollektiv müdafiə qabiliyyətini sınamaq, eyni zamanda, mümkün təhdidlərə qarşı çevik və koordinasiyalı reaksiya vermək bacarığını artırmaqdır. Baş katib əlavə edib ki, bu təlimlər həm də NATO-nun potensial düşmənlərə qarşı aydın siqnalıdır: Alyans öz üzvlərinin təhlükəsizliyini qorumağa və istənilən hücuma cavab verməyə tam hazırdır.

Bu tip təlimlər NATO-nun nüvə doktrinasının ayrılmaz hissəsidir. “Steadfast Noon” əsasən NATO-nun nüvə silahlarını yerləşdirdiyi və ya həmin silahların daşınmasını və idarə edilməsini təmin edən dövlətlərin iştirakı ilə keçirilir. Adətən təlimlər zamanı nüvə silahlarının istifadə ssenariləri real döyüş şəraiti imitasiyasında yoxlanılır, lakin bu ssenarilərdə real nüvə başlıqlarından istifadə edilmir. Məqsəd həm texniki, həm də taktiki səviyyədə alyans qüvvələrinin koordinasiyasını artırmaq, əməliyyat planlarını təkmilləşdirmək və fövqəladə hallarda qərar qəbul etmə mexanizmlərini təkmil sınaqdan keçirməkdir.

“Steadfast Noon” təlimləri NATO-nun nüvə siyasətinin əsas prinsiplərini də nümayiş etdirir. Alyansın rəsmi mövqeyinə görə, nüvə silahı müharibə vasitəsi deyil, əksinə, qarşı tərəfə qarşı çəkindirmə və sabitlik təmin edən vasitə kimi nəzərdə tutulur. Lakin eyni zamanda, NATO rəhbərliyi bu silahların hərbi və siyasi güc balansında oynadığı rolu da inkar etmir. Bu baxımdan təlimlərin keçirilməsi həm texniki hazırlığı, həm də siyasi iradəni nümayiş etdirən jestdir.

Hazırkı geosiyasi şəraitdə belə təlimlərin keçirilməsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Rusiya ilə Qərb arasında münasibətlərin gərginləşməsi, Ukraynadakı müharibə, eləcə də Çin və İran kimi dövlətlərin hərbi-siyasi fəallığı beynəlxalq sistemdə balansın dəyişməsinə səbəb olub. Bu şəraitdə NATO-nun nüvə çəkindirmə konsepsiyası yenidən diqqət mərkəzinə çıxır. Alyans bir tərəfdən müharibənin qarşısını almaq üçün diplomatik və müdafiə mexanizmlərini gücləndirməyə çalışır, digər tərəfdən isə hərbi hazırlığını yüksək səviyyədə saxlamaqla potensial rəqiblərə “müharibə ehtimalı” barədə açıq xəbərdarlıq göndərir.

Təlimlərin keçirildiyi dövrdə NATO-nun əsas üzvləri – ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, İtaliya, Belçika və Niderland – öz hava və yerüstü qüvvələrini, strateji komanda strukturlarını və nəzarət sistemlərini koordinasiyalı şəkildə idarə edəcək. ABŞ bu təlimlərdə əsas nüvə texnologiyalarını və logistika dəstəyini təmin edən tərəf kimi iştirak edir. Avropa ölkələrinin bir qismi isə nüvə silahlarının yerləşdiyi bazaların təhlükəsizlik protokollarının icrasını yoxlayır. Bu, həm texniki infrastrukturun təhlükəsizliyini təmin etmək, həm də personalın böhran vəziyyətində davranışını sınaqdan keçirmək məqsədi daşıyır.

Eyni zamanda, “Steadfast Noon” təlimləri beynəlxalq ictimaiyyət üçün müəyyən siyasi mesaj daşıyır. NATO bu yolla göstərir ki, təşkilatın nüvə potensialı yalnız ABŞ-ın deyil, bütün alyans üzvlərinin birgə məsuliyyətidir. Bu, həm də Avropa təhlükəsizliyinin Amerika ilə qarşılıqlı asılılığını bir daha təsdiqləyir. ABŞ və Avropa arasında son illərdə enerji və ticarət sahəsində yaranan fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, nüvə çəkindirmə strategiyası hələ də onların birləşdirici sütunlarından biri olaraq qalır.

Bəzi ekspertlər isə bu təlimlərin Rusiyanın hərbi reaksiyasını qızışdıracağına dair narahatlıq ifadə edirlər. Moskva adətən NATO-nun belə tədbirlərini “aqressiv addım” kimi qiymətləndirir və cavab olaraq öz hərbi manevrlərini gücləndirir. Hər iki tərəfin hərbi aktivliyinin artması isə beynəlxalq təhlükəsizlik balansının daha da kövrəkləşməsinə səbəb ola bilər. Bununla belə, NATO rəhbərliyi bu təlimlərin tam müdafiə xarakteri daşıdığını, heç bir hücum məqsədi güdmədiyini vurğulayır.

“Steadfast Noon” həm də texnoloji baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır. Təlimlər zamanı süni intellekt əsaslı nəzarət sistemləri, pilotsuz idarəetmə texnologiyaları və rabitə təhlükəsizliyi protokolları sınaqdan keçirilir. Bu, gələcəkdə NATO-nun nüvə arsenalının daha avtomatlaşdırılmış və kibertəhlükəsizlik baxımından qorunan mühitdə idarə olunmasına şərait yaradır.

Beləliklə, 2025-ci ildə keçiriləcək “Steadfast Noon” təkcə hərbi manevr deyil, həm də siyasi, texnoloji və strateji baxımdan çoxşaxəli hadisədir. Bu təlimlər vasitəsilə NATO bir daha dünyaya göstərir ki, kollektiv müdafiə prinsipi hələ də təşkilatın əsas dayağıdır və hər hansı potensial təhdid qarşısında alyans üzvləri bir yumruq kimi birləşməyə hazırdır. Təlimlərin nəticələri beynəlxalq təhlükəsizlik sisteminin gələcək istiqamətləri, xüsusilə də nüvə çəkindirmə siyasətinin gələcək təkamülü baxımından mühüm göstərici olacaq.

AzNews.az