Azərbaycan xalçalarının gizli dili – Naxışların söylədiyi hekayələr

Azərbaycan xalçaçılıq sənəti əsrlər boyu xalqımızın yaddaşını, mədəni kimliyini və estetik zövqünü yaşadan ən qədim və zəngin sənət sahələrindən biridir. Xalça yalnız bir məişət əşyası deyil, həm də xalqın həyat tərzinin, inancının və dünyagörüşünün bədii ifadəsidir. Xalçanın üzərindəki hər naxış, hər rəng və hər motiv, əslində, dərin mənalar daşıyır və bir hekayə danışır. Bu hekayələr bəzən sevgi, bəzən qəhrəmanlıq, bəzən də həyat fəlsəfəsi ilə bağlı olur.

Azərbaycan xalçaları bölgələr üzrə fərqli üslublarda toxunur: Quba, Qarabağ, Gəncə, Şirvan, Naxçıvan, Qazax və Təbriz xalça məktəbləri hər biri özünəməxsus naxış dili ilə seçilir. Məsələn, Quba xalçalarında simmetrik kompozisiyalar və bitki motivləri çoxluq təşkil edirsə, Qarabağ xalçaları daha çox parlaq rəngləri və iri gül naxışlarını özündə cəmləyir. Bu fərqliliklər təkcə estetik seçim deyil, həm də həmin bölgələrin təbiəti, iqlimi, tarixi hadisələri və xalqın həyat tərzi ilə bağlıdır.

Xalçalardakı motivlər müəyyən mesajlar ötürür. Məsələn, “buta” motivi bolluq və bərəkəti, “göyçə” rəmzi səma və əbədiliyi, “qoçbuynuzu” güc və cəsarəti simvolizə edir. Hətta bəzən xalça üzərindəki kiçik bir kvadrat naxış, toxuyan qadının hansı dövrdə yaşadığını və hansı hissləri keçirdiyini ifadə edə bilər. Bu səbəbdən xalçalar həm də yazısız tarix kitablarıdır.

Bu gün dünya muzeylərində qorunan Azərbaycan xalçaları, UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs siyahısına daxil edilib və ölkəmizin mədəni diplomatiyasında mühüm yer tutur. Xalçaçılıq sənətinin yaşadılması üçün respublikada müxtəlif xalça muzeyləri, sənət emalatxanaları və tədris mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Müasir dizaynerlər də ənənəvi motivlərdən ilham alaraq xalçaçılığı yeni formalarla təqdim edir, beləliklə qədim sənət yeni dövrün estetikasına uyğunlaşır.

Azərbaycan xalçaları yalnız gözəlliyi ilə deyil, həm də keçmişlə bu günü birləşdirən mədəni körpü olması ilə dəyərlidir. Onlar hər ilməsində minilliklərin yaddaşını, hər rəngində xalqın hisslərini, hər naxışında isə bir ömürlük hekayələri daşıyır.

AzNews.az