Kiber təhlükəsizlik və fərdi məlumatların qorunması – Rəqəmsal dövrdə şəxsi məlumatların qorunması üzrə çağırışlar

Kiber təhlükəsizlik və fərdi məlumatların qorunması rəqəmsal əsrin ən vacib mövzularından biridir. İnternet və rəqəmsal texnologiyaların sürətli inkişafı insanların gündəlik həyatına rahatlıq və operativlik gətirsə də, eyni zamanda fərdi məlumatların təhlükəsizliyi baxımından ciddi risklər də yaradır. Şəxsi məlumatların icazəsiz toplanması, istifadəsi və yayılması insan hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxara bilər. Bu səbəbdən həm dövlətlər, həm də özəl sektor məlumatların qorunması sahəsində ciddi tədbirlər görməyə məcburdur.

Son illərdə fərdi məlumatların qorunması ilə bağlı təhlükələr daha çox sosial media platformaları, elektron ticarət saytları, mobil tətbiqlər və bulud texnologiyaları üzərindən ortaya çıxır. İstifadəçilər qeydiyyat zamanı ad, soyad, ünvan, telefon nömrəsi, bank kartı məlumatları kimi həssas məlumatları paylaşır. Bu məlumatlar kiber cinayətkarlar üçün böyük dəyərə malikdir, çünki onların oğurlanması maliyyə fırıldaqları, şəxsiyyət oğurluğu və digər cinayətlərin həyata keçirilməsinə imkan verir.

Kiber təhlükəsizlik sahəsindəki ən böyük problemlərdən biri istifadəçilərin öz məlumatlarının dəyərini kifayət qədər anlamamasıdır. Çox vaxt insanlar fərdi məlumatlarını pulsuz xidmətlər və ya kiçik rahatlıqlar qarşılığında paylaşır. Halbuki bu məlumatlar düzgün qorunmadıqda ciddi hüquqi və maliyyə nəticələrinə səbəb ola bilər. Digər tərəfdən, texnologiya şirkətləri və onlayn platformalar istifadəçilərin məlumatlarını reklam məqsədi ilə toplamaq və analiz etmək üçün mürəkkəb alqoritmlərdən istifadə edir. Bu isə məlumatların necə və kim tərəfindən istifadə edildiyi barədə şəffaflığın azalmasına gətirib çıxarır.

Fərdi məlumatların qorunması sahəsində beynəlxalq və milli qanunvericilik tələbləri mövcuddur. Avropa İttifaqının Ümumi Məlumatların Qorunması Qaydası (GDPR) bu sahədə ən sərt və nüfuzlu hüquqi çərçivələrdən biridir. Bu qaydalar şirkətlərin məlumatların toplanması, saxlanması və istifadəsi prosesində yüksək standartlara əməl etməsini tələb edir. Azərbaycanda da fərdi məlumatların qorunması ilə bağlı qanunvericilik mövcuddur və onun icrası dövlət qurumları tərəfindən nəzarətdə saxlanılır.

Kiber təhlükəsizlik texnologiyaları sürətlə inkişaf edir. Məlumat şifrələmə, çoxmərhələli identifikasiya, təhlükəsizlik divarları, antivirus proqramları və davranış analizi kimi üsullar fərdi məlumatların qorunmasında mühüm rol oynayır. Bununla belə, texniki tədbirlər təkbaşına kifayət etmir. İstifadəçilərin rəqəmsal savadlılığı artırılmalı, onlara güclü parolların seçilməsi, şübhəli keçidlərdən uzaq durmaq və şəxsi məlumatları yalnız etibarlı mənbələrlə paylaşmaq kimi vərdişlər aşılanmalıdır.

Rəqəmsal dövrdə fərdi məlumatların qorunması təkcə texnologiya məsələsi deyil, həm də etik, hüquqi və sosial məsələdir. Gələcəkdə bu sahədə uğur qazanmaq üçün dövlət, özəl sektor və vətəndaşlar arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq, şəffaflıq və məsuliyyət mədəniyyəti formalaşdırılmalıdır. Yalnız bu halda kiber təhlükələrə qarşı effektiv müdafiə təmin edilə və insanların rəqəmsal mühitdəki etibarı qoruna bilər.

AzNews.az