İnsanlar niyə gedə bilmədiyi idman zalları üçün pul ödəyir? - ARAŞDIRMA

Son illərdə Azərbaycanda və dünyada idman zallarının sayı artmaqla yanaşı, onların abunəlik modelləri də geniş yayılıb. İnsanların böyük bir qismi aylıq və ya illik abunəlik kartları alır, amma statistika göstərir ki, bu kart sahiblərinin az bir hissəsi zala müntəzəm şəkildə gedir. Bu paradoks sual doğurur: niyə insanlar istifadə etmədikləri bir xidmət üçün ödəniş etməyə davam edirlər?

Məsələnin kökündə psixoloji faktorlar dayanır. İlk səbəb “niyyət effekti” adlanan davranış modelidir. İnsan abunəlik alaraq artıq idman həyatına başlayacağına özünü inandırır. Bu ödəniş bir növ “özünə verdiyi söz” funksiyasını daşıyır. Lakin gündəlik həyatın qayğıları, iş qrafiki və motivasiya çatışmazlığı bu niyyətin həyata keçməsinə mane olur. İnsan getməsə də, abunəliyin mövcudluğu ona psixoloji olaraq “başlamaq imkanı hələ də var” düşüncəsini verir.

İkinci səbəb sosial imic amilidir. İdman zalına üzvlük bəzən status göstəricisi kimi qəbul olunur. Xüsusilə sosial şəbəkələrdə fitnes mədəniyyətinin populyarlaşması insanlarda idman həyatının bir parçası olma istəyini gücləndirir. Abunəlik kartı bu mənada təkcə xidmət deyil, həm də “aidiyyət” hissi yaradır. İnsan bəzən getməsə belə, “zala üzvəm” demək istəyir. İqtisadi tərəfdən baxdıqda isə, idman zalları məhz bu psixoloji davranış üzərində biznes modeli qururlar. Çünki əgər hər kəs aldığı abunəlikdən tam istifadə etsəydi, zallar bu qədər geniş auditoriyanı qəbul edə bilməzdi. Başqa sözlə, real istifadə ilə potensial istifadə arasında boşluq onların davamlı gəlir modelini formalaşdırır.

Psixoloqlar isə bu davranışı “özünü xilasetmə mexanizmi” kimi dəyərləndirirlər. İnsan bədən sağlamlığı ilə bağlı günahkarlıq hissini azaltmaq üçün abunəlik alır. Bu, bir növ vicdanı sakitləşdirmək üsuludur. İnsan özünə deyir: “Mən artıq addım atdım, qalanı mənim əlimdədir.” Bu düşüncə ona qısamüddətli motivasiya verir, amma praktik nəticə hər zaman olmur. Digər maraqlı məqam isə gələcəyin optimallaşdırılmasıdır. Davranış iqtisadiyyatında buna “gələcəkdəki özünə yatırım” deyilir. İnsan indiki zəif motivasiyasını nəzərə almadan gələcəkdə daha güclü, nizamlı və enerjili olacağına inanır. Abunəlik də bu inancın rəmzi olur.

Azərbaycan kontekstində də bu vəziyyət aydındır. Böyük şəhərlərdə fitnes mərkəzlərinin artması, sağlam həyat tərzinin dövlət və ictimai təşviqi idmana marağı artırıb. Lakin iş rejimi, nəqliyyat sıxlığı, şəxsi planlaşdırma problemləri insanların real davamlılığını zəiflədir. Bununla belə, abunəlik kartlarının satışı yüksək olaraq qalır, çünki psixoloji və sosial faktorlar iqtisadi qərarları güclü şəkildə təsir edir.

Nəticə etibarilə, insanların getmədikləri zal üçün pul ödəməsi sadəcə israf deyil. Bu, həm özünə verdiyi vədlərin simvolu, həm sosial status göstəricisi, həm də gələcəkdə daha yaxşı həyat arzusunun ifadəsidir. İdman abunəlikləri bir çox hallarda psixoloji məhsul rolunu oynayır və insanlar üçün sağlamlıqdan daha çox ümid satır.

Bu paradoksal vəziyyəti azaltmaq üçün həm fərdlər, həm də idman zalları üzərinə düşən addımlar var. Fərdlər üçün ən səmərəli üsul kiçik və real hədəflər qoymaqdır. Həftədə bir neçə gün, qısa məşqlərlə başlamaq, motivasiyanı qorumağı asanlaşdırır. Dostlarla birgə idman etmək və ya məşqçidən dəstək almaq da davamlılığı artırır. İdman zalları isə abunəlik modelində çeviklik təqdim etməklə bu prosesi dəstəkləyə bilər. Məsələn, istifadəyə görə ödəniş, qısa müddətli paketlər və ya fərdi izləmə sistemləri insanların daha aktiv qalmasına şərait yaradır. Burada əsas məqsəd abunəliyi sadəcə “aldın və qaldı” məhsulu yox, real həyat tərzi dəyişikliyi vasitəsinə çevirməkdir.

Nuray,

AzNews.az