"Qafqaz evi" ideyası: nikbinliyə niyə əsas yoxdur?

Son zamanlar Azərbaycanda "Qafqaz evi" ideyasına dair nikbin proqnozlar eşidilir. Bu konsepsiya, Cənubi Qafqaz dövlətləri arasında əməkdaşlıq, mədəni yaxınlaşma və ümumi regional inteqrasiyanı nəzərdə tutur. Lakin mövcud reallıqlar göstərir ki, bu ideyanın həyata keçirilməsi, ən azı indiki şəraitdə, qeyri-real görünür.

Cənubi Qafqaz tarixən münaqişələrlə zəngin bir regiondur. Azərbaycan və Ermənistan arasında uzunmüddətli və hələ də tam həll olunmamış, sülh müqaviləsi ilə nəticələnməmiş münaqişə bu ideyanın əsas əngəllərindən biridir.

Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları, xüsusilə 30 ilə yaxın davam edən işğal siyasəti və bu siyasətin nəticələri regionda etimad mühitinin yaranmasına mane olur. Bundan əlavə, Gürcüstanın separatizm problemi - Abxaziya və Cənubi Osetiya məsələləri də regional əməkdaşlıq ideyasını mürəkkəbləşdirən digər bir amildir.

Bundan başqa, Cənubi Qafqaz dövlətlərinin fərqli geosiyasi prioritetləri bu konsepsiyanın reallaşdırılmasını çətinləşdirir. Azərbaycan enerji siyasətini Türkiyə və Qərb ilə koordinasiya edir və müstəqil xarici siyasət yürüdür. Gürcüstan Avropaya inteqrasiya etməyə çalışır və NATO-ya üzvlük üçün səy göstərir. Ermənistan isə daha çox Rusiyanın təsir dairəsindədir. Bu fərqli xarici siyasət vektorları vahid əməkdaşlıq platformasının yaradılmasını faktiki olaraq qeyri-mümkün edir.

Cənubi Qafqazın iqtisadi reallıqları da əməkdaşlıq ideyasına zərbə vurur. Azərbaycan enerji resursları ilə zəngin olduğu üçün regionda iqtisadi baxımdan daha güclüdür, lakin Ermənistanın zəif iqtisadiyyatı və xarici yardımlardan asılılığı regional iqtisadi inteqrasiyanı mümkünsüz edir. Bu iqtisadi balanssızlıq, əməkdaşlıq üçün bərabərhüquqlu əsasın yaranmasına mane olur.

Digər bir problem ideoloji və mədəni fərqliliklərdir. Azərbaycan tolerant və multikultural cəmiyyət quruculuğunda nailiyyətlər əldə edib, lakin Ermənistanın monoetnik siyasəti və irredentizm yanaşması əməkdaşlıq ideyasını sarsıdır. Bununla yanaşı, Gürcüstanda separatizmlə bağlı problemlər bu yaxınlaşmanı daha da mürəkkəbləşdirir.

Son olaraq, regionda qlobal güclərin maraqları da nəzərə alınmalıdır. Rusiya, ABŞ, Türkiyə, İran və Avropa İttifaqı kimi qlobal güclər Cənubi Qafqazda müxtəlif maraqlara malikdirlər. Bu güclərin bölgədə təsir dairələrini genişləndirmək üçün apardıqları rəqabət, müstəqil və suveren əməkdaşlıq təşəbbüslərinin qarşısını alır.

Bütün bu reallıqlar fonunda "Qafqaz evi" ideyası yalnız nəzəri səviyyədə müzakirə oluna bilər. Praktik reallıqlar isə onun həyata keçirilməsini mümkünsüz edir. Bununla belə, əməkdaşlığı təşviq edən hörmət, beynəlxalq hüquq və suverenlik prinsipləri əsasında Cənubi Qafqaz ölkələrinin 3 tərəfli formatda əlaqələrinin inkişafı faydalı olacaq.

AzNews.az