Bank sektorunda süni intellekt: risklər və imkanlar - ARAŞDIRMA

Qlobal miqyasda süni intellekt texnologiyaları iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinə daxil olur və bank sektoru bu prosesin ön sıralarında dayanır. Son illərdə həm dünyada, həm də Azərbaycanda maliyyə institutlarının rəqəmsallaşmaya doğru yönəlməsi, xidmətlərin onlayn mühitə keçidi və müştəri davranışlarının dəyişməsi mövzunu daha da aktual edib. Bankçılıqda ənənəvi proseslərin texnoloji yeniliklərlə əvəzlənməsi sual doğurur: süni intellekt bu sektorda hansı imkanları açır və hansı riskləri qaçılmaz edir?

Süni intellektin bank işinə gətirdiyi üstünlüklər çoxşaxəlidir. Müştəri xidmətlərinin avtomatlaşdırılması bu sırada ilk diqqətçəkən sahədir. Çatbotlar və səsli köməkçilər vasitəsilə müştərilərə operativ cavab vermək, fərdi ehtiyaclara uyğun maliyyə təklifləri hazırlamaq artıq geniş tətbiq olunur. Risklərin idarə edilməsində böyük məlumatların təhlili isə süni intellekti əvəzsiz alətə çevirir. Kreditlərin verilməsində ödəmə qabiliyyətinin dəqiq qiymətləndirilməsi, potensial fırıldaqçılıq əməliyyatlarının vaxtında aşkarlanması və əməliyyatların sürətləndirilməsi bu texnologiyanın güclü tərəflərindən biridir. Fərdiləşdirilmiş xidmətlər isə müştəri loyallığını gücləndirən mühüm vasitə olaraq banklara əlavə rəqabət üstünlüyü qazandırır.

Amma imkanlarla yanaşı, risklər də mövcuddur. Məlumatların məxfiliyi və onların qorunması bankların qarşısında dayanan əsas çağırışlardan biridir. Kibertəhlükəsizlik məsələləri süni intellekt sistemlərinin dayanıqlılığını daim gündəmdə saxlayır. Digər tərəfdən, avtomatlaşdırmanın artması insan resurslarına tələbi azaldır və bu, sosial baxımdan yeni problemlər yaradır. Eyni zamanda etik suallar ortaya çıxır: alqoritmlərin qərarlarının nə dərəcədə şaffaf olduğu, gizli meyllərin olub-olmaması mübahisə doğurur. Kreditlərin verilməsində obyektivlikdən uzaq yanaşma sosial bərabərsizliyi dərinləşdirə bilər.

Dünya təcrübəsi bu məsələlərin müxtəlif istiqamətlərdə inkişafını göstərir. ABŞ və Avropada süni intellekt daha çox müştəri xidməti və təhlükəsizlik sahələrində tətbiq olunur. Asiyada, xüsusilə Çində, texnologiyanın daha dərin istifadəsi müşahidə edilir: müştəri davranışlarının proqnozlaşdırılması, kredit reytinqinin avtomatlaşdırılması və fırıldaqçılıq risklərinin minimallaşdırılması artıq geniş vüsət alıb. Azərbaycanda isə bank sektorunun rəqəmsallaşması nəzərəçarpacaq dərəcədə irəliləsə də, süni intellektin tam potensialı hələlik məhdud tətbiqlə məhdudlaşır. Mobil tətbiqlərin funksionallığı artır, onlayn əməliyyatların həcmi genişlənir, amma beynəlxalq təcrübədən öyrənilərək milli bazara uyğun modellərin yaradılması hələ qarşıda duran əsas vəzifədir.

Beləliklə, süni intellekt bank sektorunda həm vacib imkanlar, həm də ciddi risklər formalaşdırır. Müştəri təcrübəsinin yaxşılaşdırılması, əməliyyatların sürətləndirilməsi və təhlükəsizliyin artırılması baxımından bu texnologiyanın tətbiqi qaçılmazdır. Lakin prosesin uğurla davam etməsi üçün balanslı yanaşma, risklərin idarə olunması və etik çərçivələrin müəyyənləşdirilməsi vacibdir. Məsələ yalnız texnologiyanın səmərəliliyi ilə məhdudlaşmır, həm də iqtisadi və sosial nəticələr doğurduğu üçün strateji yanaşma tələb edir.

Nuray,

Aznews.az