"AzStateNet”də bloklanan zərərli keçidlərin azalması: kibertəhlükəsizlikdə yeni mərhələ - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında “AzStateNet” şəbəkəsində 409 milyon 281 min zərərli keçid bloklanıb ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 39,8 faiz azalma deməkdir. Təkcə oktyabr ayında 29,4 milyon zərərli keçidin qarşısı alınıb. Mərkəzi antivirus sisteminin fəaliyyəti nəticəsində 22 milyon 66 min zərərli fayl aşkarlanıb, “Sandbox” mühafizə sistemi isə 88 min 98 zərərverici tərkibli elektron sənədin qarşısını alıb. Statistik göstəricilər ümumilikdə 2024-cü illə müqayisədə ümumi zərərli fəaliyyətin azaldığını göstərir.

Bu dinamika Azərbaycanda informasiya təhlükəsizliyi infrastrukturunun daha məqsədyönlü və texnoloji əsasda qurulduğunu nümayiş etdirir. Zərərli keçidlərin azalması bir tərəfdən dövlət şəbəkəsində tətbiq olunan təhlükəsizlik protokollarının səmərəliliyini, digər tərəfdən isə istifadəçilərin rəqəmsal davranış mədəniyyətinin tədricən formalaşdığını göstərir. Qlobal miqyasda kiberhücumların həcmi və mürəkkəbliyi artmaqda olsa da, Azərbaycanda müşahidə olunan azalma tendensiyası dövlət strukturlarında informasiya təhlükəsizliyinə sistemli yanaşmanın nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Bu sahədə “AzStateNet” platformasının rolu xüsusilə əhəmiyyətlidir, çünki bu şəbəkə dövlət orqanları arasında təhlükəsiz məlumat mübadiləsini təmin etməklə yanaşı, milli kibermühitin dayanıqlığının əsas sütunlarından biridir.

Azalma tendensiyasını şərtləndirən amillərdən biri də süni intellekt texnologiyalarının təhlükəsizlik infrastrukturuna inteqrasiyasıdır. Mərkəzi antivirus sistemlərinin təhlil qabiliyyəti real vaxt rejimində zərərli fəaliyyətin aşkarlanmasına imkan verir, bu isə ənənəvi filtrasiya modellərindən fərqli olaraq hücumların qarşısını erkən mərhələdə almağa şərait yaradır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, ABŞ və Avropa ölkələrində dövlət şəbəkələrinin müdafiəsində “threat intelligence” və “zero trust” yanaşmaları geniş tətbiq olunur. Azərbaycan da bu istiqamətdə adaptasiya mərhələsindədir və “Sandbox” kimi texnologiyalar hücumların davranış əsaslı təhlilini təmin etməklə təhlükəsizlik səviyyəsini yüksəldir.

Bununla belə, statistik azalmanın mütləq təhlükəsizlik mənzərəsini əks etdirdiyini demək doğru olmaz. Çünki hücumların miqdarı azalsa da, onların hədəfli və mürəkkəb xarakteri artmaqdadır. Qlobal kiber mühitdə dövlət orqanlarına, enerji və maliyyə infrastrukturuna yönəlmiş “advanced persistent threat” (APT) tipli hücumlar daha çox yayılır. Azərbaycan kimi strateji enerji və nəqliyyat layihələrinin mərkəzində olan ölkələr üçün bu risklərin davamlı izlənməsi və adaptiv cavab mexanizmlərinin gücləndirilməsi həyati əhəmiyyət daşıyır. “AzStateNet” sisteminin nəticələri göstərir ki, ölkədə artıq passiv qorunmadan aktiv monitorinq mərhələsinə keçid baş verir.

İnformasiya təhlükəsizliyində bu cür sabit irəliləyiş həm də iqtisadi və institusional dayanıqlığın təminatıdır. Kiberhücumların qarşısının alınması təkcə texnoloji məsələ deyil, həm də büdcə xərclərinə, dövlətin məlumat resurslarına və idarəetmə səmərəliliyinə birbaşa təsir edən amildir. Beynəlxalq hesabatlara görə, bir dövlət qurumuna yönəlmiş orta səviyyəli kiberhücumun iqtisadi zərəri 3-5 milyon dollar arasında dəyişir. Bu baxımdan, təhlükəsizlik sistemlərinin səmərəli işləməsi həm iqtisadi itkilərin azaldılmasına, həm də ölkənin rəqəmsal suverenliyinin qorunmasına xidmət edir.

Azərbaycanın kibertəhlükəsizlik siyasətinin gücləndirilməsi istiqamətində görülən tədbirlər, xüsusilə dövlət sektorunda “milli təhlükəsizlik arxitekturası”nın yaradılması prosesi strateji əhəmiyyət daşıyır. Bu yanaşma beynəlxalq standartlara uyğun olaraq, təhlükəsizliyin təkcə texniki deyil, həm də idarəetmə və hüquqi səviyyədə təmin edilməsini nəzərdə tutur. Nəticə etibarilə, “AzStateNet” üzərindən bloklanan milyonlarla zərərli keçid sadəcə texnoloji göstərici deyil, eyni zamanda milli təhlükəsizlik konsepsiyasının effektiv işlədiyinin göstəricisidir. Bu istiqamətdə davamlı investisiya və insan resurslarının hazırlanması ölkənin rəqəmsal gələcəyinin təhlükəsizliyini təmin edən əsas amillərdən biri olaraq qalır.

Nuray,

Aznews.az