Qiymətli və strateji metalların yüksəlişi - ŞƏRH

2025-ci ilin yanvar noyabr aylarında Azərbaycanda qiymətli və əlvan metallar üzrə istehsal göstəricilərinin artması mədən sənayesinin qeyri-neft iqtisadiyyatındakı rolunun tədricən gücləndiyini göstərir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, 11 ayda 2 min 815 kiloqram qızıl və 3 min 505,5 kiloqram gümüş istehsal olunub, hər iki metal üzrə illik müqayisədə müvafiq olaraq 9,7 və 14,4 faiz artım qeydə alınıb. Daha diqqətçəkən məqam isə mis konsentratı istehsalının 6 min 420,6 tona çataraq ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 33 dəfə artmasıdır. Bu dinamika hasilat strukturunda keyfiyyət dəyişikliyinin baş verdiyini göstərir.

Qızıl və gümüş istehsalındakı artım bir tərəfdən mövcud yataqlarda hasilat səmərəliliyinin yüksəlməsi, digər tərəfdən isə qlobal bazarlarda qiymətli metallara olan sabit tələbatla izah oluna bilər. Qlobal səviyyədə qeyri-müəyyənliklərin artdığı dövrlərdə qızıl ənənəvi olaraq qoruyucu aktiv kimi ön plana çıxır. Beynəlxalq bazarlarda son illərdə qızıl qiymətlərinin yüksək səviyyədə qalması hasilatçı ölkələr üçün bu sahəni daha cəlbedici edir. Azərbaycan kontekstində bu, mədən sektorunun valyuta gəlirləri və ixrac potensialı baxımından əhəmiyyətini artırır, eyni zamanda iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi strategiyası ilə uzlaşır.

Mis konsentratı istehsalındakı kəskin sıçrayış isə daha geniş iqtisadi kontekstdə dəyərləndirilməlidir. Qlobal enerji keçidi, elektromobil sənayesinin sürətlə böyüməsi və bərpa olunan enerji texnologiyalarında misə tələbatın artması bu metalı strateji xammala çevirib. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin proqnozlarına görə, 2030-cu ilə qədər yaşıl enerji infrastrukturu üçün misə olan tələbat hazırkı səviyyədən xeyli yüksələcək. Bu fonda Azərbaycanda mis konsentratı istehsalının artması ölkənin gələcəkdə regional xammal təchizat zəncirində daha fəal mövqe tuta biləcəyinə işarə edir.

Dekabrın 1-nə olan ehtiyat göstəriciləri də diqqətəlayiqdir. Ölkədə 155 kiloqram qızıl, 885,3 kiloqram gümüş və 2 min 539,2 ton mis konsentratı ehtiyatının formalaşması hasilat və logistika proseslərinin daha planlı şəkildə idarə olunduğunu göstərir. Ehtiyatların mövcudluğu bir tərəfdən bazar konyunkturasına uyğun ixrac qərarlarının verilməsinə imkan yaradır, digər tərəfdən isə emal potensialının mərhələli şəkildə inkişafı üçün baza rolunu oynayır. Qlobal təcrübə göstərir ki, xammalın yalnız hasilatı deyil, onun dərin emalı ölkələrə daha yüksək əlavə dəyər qazandırır.

Mədən sənayesindəki bu artımın sosial və regional təsirləri də nəzərə alınmalıdır. Hasilat layihələri adətən regionlarda məşğulluğun artmasına, infrastrukturun yaxşılaşmasına və yerli biznes mühitinin canlanmasına səbəb olur. Eyni zamanda, ekoloji balansın qorunması və beynəlxalq standartlara uyğun fəaliyyət məsələləri də ön plana çıxır. Qlobal miqyasda mədən sektorunda davamlılıq prinsipləri getdikcə daha çox əhəmiyyət qazanır və investorlar bu meyarları əsas seçim faktorlarından biri kimi qəbul edirlər.

Qızıl, gümüş və xüsusilə mis konsentratı üzrə istehsal göstəricilərinin artması Azərbaycanın mədən sənayesinin yeni mərhələyə keçidini göstərir. Bu dinamika təkcə statistik artım deyil, eyni zamanda qlobal xammal bazarlarında baş verən struktur dəyişikliklərə uyğunlaşma cəhdidir. Qarşıdakı mərhələdə əsas çağırış hasilat artımını emal, ixrac və davamlı inkişaf strategiyaları ilə balanslaşdırmaq olacaq. Bu balans təmin olunduğu halda mədən sektoru qeyri-neft iqtisadiyyatının uzunmüddətli dayaq sütunlarından birinə çevrilə bilər.

Aznews.az