Metanol ixracı azalıb - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-noyabr aylarında Azərbaycandan metanol ixracında azalma qeydə alınıb. Rəsmi statistikaya əsasən, 11 ay ərzində 387,7 min ton metanol xarici bazarlara çıxarılıb və ixracın dəyəri 85,5 milyon ABŞ dollarına yaxın olub. Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə həcmin 12,1 faiz, dəyərin isə 9,9 faiz azalması metanol bazarındakı dəyişikliklərin artıq yalnız istehsal gücü ilə deyil, qlobal kimya sənayesinin ümumi konjonkturası ilə bağlı olduğunu göstərir. Bununla belə, metanol qeyri neft mənşəli ixracda hələ də əhəmiyyətli mövqeyə malikdir və əsas məhsullar arasında 2,58 faizlik pay saxlayır.

Metanol ixracındakı geriləmənin əsas səbəblərindən biri qlobal bazarlarda qiymətlərin və tələbin dalğalanmasıdır. Beynəlxalq kimya sənayesində 2024 və 2025-ci illərdə metanol bazarı təzyiq altında qalıb. Çin və Cənub Şərqi Asiya kimi iri istehlakçı regionlarda sənaye artım tempinin zəifləməsi, xüsusilə plastik, formaldehid və sintetik yanacaq istehsalında tələbin azalması qiymətlərə aşağı yönlü təsir göstərib. Qlobal statistikaya görə, 2024-cü ilin ikinci yarısından etibarən Asiya bazarında metanolun orta spot qiymətləri illik müqayisədə 10-15 faiz intervalında geriləyib. Azərbaycanın ixrac dəyərindəki azalmanın həcmdən nisbətən az olması da məhz qiymət faktorunun hələlik kəskin çökmə səviyyəsinə çatmadığını göstərir.

Digər mühüm məqam ixrac həcminin azalmasına baxmayaraq istehsal potensialının qorunmasıdır. Qaradağda yerləşən SOCAR Metanol zavodunun illik 650-700 min ton istehsal gücü mövcuddur və cari ixrac göstəriciləri bu potensialın tam yüklənmədiyini göstərir. Qlobal təcrübədə kimya sənayesi müəssisələri bazar dalğalanmaları dövründə istehsalı optimallaşdırmaq, ehtiyat toplamaq və ya alternativ bazarlara yönəlmək yolu ilə fəaliyyətlərini balanslaşdırırlar. Bu baxımdan ixracın azalması struktur problem deyil, daha çox dövri bazar korrektəsi kimi qiymətləndirilə bilər.

Metanolun ümumi ixracda payının 0,37 faiz səviyyəsində qalması onun makroiqtisadi təsirinin məhdud olduğunu göstərsə də, məhsulun strateji əhəmiyyəti daha geniş kontekstdə formalaşır. Metanol yalnız son məhsul kimi deyil, eyni zamanda bir çox kimya sənayesi məhsulları üçün aralıq xammaldır. Dünya üzrə metanol tələbinin uzunmüddətli perspektivdə əsasən alternativ yanacaqlar, yaşıl metanol layihələri və dəniz nəqliyyatında emissiyaların azaldılması təşəbbüsləri hesabına artacağı proqnozlaşdırılır. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin qiymətləndirmələrinə görə, 2030-cu ilə qədər yaşıl metanolun qlobal yanacaq qarışığında payı sürətlə artacaq və bu, metanol bazarına yeni impuls verə bilər.

Azərbaycan üçün bu kontekst xüsusilə önəmlidir. Təbii qaz əsasında istehsal edilən metanol hazırkı mərhələdə ənənəvi kimya bazarına yönəlsə də, gələcəkdə karbon intensivliyi aşağı olan istehsal texnologiyalarına keçid imkanları mövcuddur. Qlobal bazarlarda karbon tənzimləmələrinin sərtləşməsi fonunda metanol istehsalçılarının rəqabət qabiliyyəti təkcə qiymət deyil, həm də karbon izi göstəriciləri ilə ölçüləcək. Bu baxımdan mövcud zavodun texnoloji modernləşdirilməsi və istehsalın diversifikasiyası uzunmüddətli ixrac dayanıqlığı üçün həlledici amil ola bilər.

Ümumi xarici ticarət mənzərəsi də metanol ixracındakı dəyişiklikləri tamamlayır. Yanvar-noyabr aylarında ixracın 3,85 faiz azalması və idxalın 12,9 faiz artması fonunda qeyri neft məhsulları üzrə hər bir ixrac istiqaməti xüsusi əhəmiyyət qazanır. Metanol ixracının azalması bu ümumi tendensiyanın tərkib hissəsi kimi çıxış edir və tək məhsul üzrə deyil, bazarların genişləndirilməsi və məhsul portfelinin dərinləşdirilməsi zərurətini ön plana çıxarır.

Nəticə etibarilə, metanol ixracındakı azalma qısamüddətli bazar şərtlərinin təsiri kimi qiymətləndirilə bilər və istehsal potensialının zəifləməsi anlamına gəlmir. Qlobal kimya və enerji keçidi prosesləri nəzərə alındıqda, metanolun orta və uzunmüddətli perspektivdə strateji əhəmiyyətini qoruyacağı ehtimalı yüksəkdir. Bu isə Azərbaycanın kimya sənayesində mövcud imkanlarının gələcək mərhələdə daha çevik və bazar yönümlü şəkildə dəyərləndirilməsini aktual edir.

Aznews.az