Enerji tarifləri yenidən qurulur - ŞƏRH

Azərbaycanda elektrik enerjisi və təbii qaz üçün tətbiq edilən sabit tarif mexanizmi üzrə son açıqlamalar enerji sektorunun iqtisadi və sosial çalarlarını balanslaşdırmaq cəhdlərini üzə çıxarır. Energetika nazirinin müavini Orxan Zeynalovun parlamentdə verdiyi məlumata əsasən, hazırkı sabit tarif modeli aktiv istifadəçilərin mövcud istehlak tarifləri çərçivəsində həyata keçirilir və bu, əsas əhali istehlakçıları üçün əlavə maliyyə yükü yaratmır. Görünüşdə dəyişiklik olmasa da, bu sistem daha dərindən təhlil edildikdə strateji enerji idarəçiliyinin mühüm elementlərini ortaya qoyur.

Aznews.az şərh edir ki, sabit tarif yanaşması iqtisadi cəhətdən bir çox üstünlük təqdim etsə də, uzunmüddətli perspektivdə bu sistemin hansı nəticələr doğura biləcəyi xüsusi diqqət tələb edir. Əvvəla, sistemin aktiv istifadəçilər üzərində qurulması onların faktiki istehlakla əlaqəli olmayan texniki xərcləri də qarşılaması deməkdir. Bu, enerjidən az istifadə edən və ya yalnız mövsümi yaşayan abonentlər üçün ədalətli qəbul edilməyə bilər. Digər tərəfdən, bu model enerji şəbəkəsinin sabitliyini qorumaq üçün optimal iqtisadi yanaşmalardan biridir. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, passiv və ya az istifadəçi olan abonentlər də sistemin ümumi dəyərinin bir hissəsini paylaşmalı olur. Məsələn, Avropa ölkələrinin əksəriyyətində şəbəkəyə qoşulma haqqı və texniki xidmət ödənişləri istifadədən asılı olmayaraq təyin edilir.

Əlavə olaraq, Azərbaycanda sayğacların paylayıcı şirkətlər tərəfindən quraşdırılması praktikasının digər region ölkələri ilə müqayisəsi (məsələn, Türkiyə və Gürcüstanla) sosial müdafiə mexanizmlərinin hələ də ciddi şəkildə qorunduğunu göstərir. Bu yanaşma xüsusilə aztəminatlı və enerji ilə bağlı həssas qruplar üçün vacib rol oynayır. Bununla belə, uzunmüddətli dövrdə bu xərclərin tamamilə dövlət və ya enerji şirkətləri tərəfindən qarşılanması sektorun maliyyə davamlılığı baxımından səmərəsiz ola bilər.

Energetika sahəsində “ədalətli keçid” (just transition) anlayışı getdikcə aktuallaşır. Bu kontekstdə, strukturlaşdırılmış tarif sisteminin sosial ədalət prinsipləri ilə yanaşı texnoloji və bazar dinamikalarına uyğunlaşdırılması zəruridir. Yeni enerji dünyasında yalnız qiymət sabitliyi deyil, eyni zamanda istehlak davranışlarını stimullaşdıran, qənaəti təşviq edən və fərdiləşdirilmiş tarif modelləri ön plana çıxır. Azərbaycanda da ağıllı sayğacların geniş tətbiqi ilə birlikdə tarif sisteminin bu cür diferensiallaşdırılması həm istehlakçının maraqlarını, həm də dövlətin strateji enerji hədəflərini uzlaşdırmağa imkan verəcək.

Ümumilikdə, mövcud tarif strukturunda passiv abonentlərin xərclərinin aktiv istifadəçilər üzərinə düşməsi iqtisadi baxımdan izaholunandır, lakin sosial ədalət baxımından daha çevik və şəffaf mexanizmlərin hazırlanması gələcək üçün əsas prioritetlərdən biri olmalıdır. Bu, həm də enerji resurslarının effektiv istifadəsinə və sektorun maliyyə davamlılığına töhfə verəcək.

Nuray,
Aznews.az