Stres və narahatlığı idarə etməyin yolları - ARAŞDIRMA

Müasir dövrdə sürətli həyat ritmi, informasiya bolluğu və rəqabət insanlarda stres və narahatlıq səviyyəsini artıran əsas amillərdən biridir. Dünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, son on ildə streslə bağlı müraciətlərin sayı rekord həddə çatıb. Azərbaycanda da eyni tendensiya müşahidə olunur: iş yükü, iqtisadi qayğılar, təhsil və sosial gözləntilər gənclərdən tutmuş yaşlı nəslə qədər hər kəsin psixoloji sağlamlığını təsir altına alır. Bu səbəbdən stres və narahatlığı idarə etmək artıq şəxsi seçim yox, zəruri bacarıq hesab olunur.
Psixologiya elmində stres bədənin təhlükəyə verdiyi cavab mexanizmi kimi izah olunur. Qısa müddətdə bu mexanizm insanı daha diqqətli və ayıq etsə də, davamlı stres həm fiziki, həm də psixoloji sağlamlığa zərər vurur. Təkcə ürək-damar xəstəliklərinin, yuxusuzluğun və immun zəifliyinin əsas səbəblərindən biri məhz xroniki stresdir. Ona görə də müasir yanaşma stresin tamamilə aradan qaldırılması deyil, onun sağlam şəkildə idarə olunmasına yönəlib.

Stres idarəsində ən təsirli üsullardan biri nəfəs texnikalarıdır. Sadə, amma elmi olaraq təsdiqlənmiş dərin nəfəs məşqləri ürək ritmini tənzimləyir, sinir sistemini sakitləşdirir və beyin fəaliyyətini balanslaşdırır. İdman və fiziki aktivlik də eyni məqsədə xidmət edir: bədən hərəkətdə olduqda beyində endorfinlər ifraz olunur və bu, təbii “antistres hormonu” rolunu oynayır. Azərbaycanda son illərdə idman zallarına və açıq hava fəaliyyətlərinə marağın artması da bununla bağlıdır.

Digər mühüm amil sosial dəstəkdir. Araşdırmalar göstərir ki, güclü sosial əlaqələrə sahib olan insanlar stresli vəziyyətlərə daha dözümlü olur. Dostlarla, ailə üzvləri ilə ünsiyyət, dəstəkverici mühitdə olmaq insanın həm emosional, həm də psixoloji davamlılığını artırır. Bu səbəbdən psixoloqlar insanlara tək qalmaqdan çəkinməməyi, lakin sosial təcridə yol verməməyi məsləhət görürlər.

Davamlı narahatlığın azaldılmasında düzgün yuxu rejimi və qidalanma da əsas rol oynayır. Yuxusuzluq bədənin stres hormonu olan kortizolun səviyyəsini yüksəldir, balanssız qidalanma isə beyin funksiyalarını zəiflədir. Sağlam həyat tərzi yalnız fiziki deyil, həm də emosional sabitliyin təməlini təşkil edir.

Texnologiya da bu sahədə həm risk, həm də imkan yaradır. Bir tərəfdən, sosial şəbəkələrdə mənfi xəbərlərin fasiləsiz izlənməsi (doomscrolling) narahatlığı artırır. Digər tərəfdən, meditasiya tətbiqləri, psixoloji dəstək platformaları və onlayn təlimlər insanlara stress idarəsində kömək edir. Burada əsas məsələ texnologiyadan necə istifadə olunmasıdır.

Stres və narahatlıq müasir həyatın ayrılmaz hissəsidir, lakin onları sağlam idarə etmək mümkündür. Dərin nəfəs məşqləri, idman, sosial dəstək, balanslı həyat tərzi və texnologiyanın düzgün istifadəsi insanın psixoloji davamlılığını artırır. Ən əsası isə hər kəs unutmamalıdır ki, streslə mübarizə şəxsi məsuliyyət deyil, həm də ictimai mədəniyyətin bir hissəsidir. Sağlam cəmiyyət yalnız sağlam fərdlərin üzərində qurula bilər.

Nuray,

Aznews.az