Uşaq tərbiyəsi: Yenidoğulandan etibarən şəxsiyyətin formalaşması

Uşaq tərbiyəsi insan həyatının ən məsuliyyətli və incə mərhələlərindən biridir. Valideynlik sadəcə uşağa baxmaq, onu yedizdirmək və geyindirmək deyil — bu, həm də onun xarakterinin, düşüncəsinin, duyğularının və gələcək şəxsiyyətinin formalaşmasına yönəlmiş dərin bir prosesdir. Və bu proses, əslində, uşağın doğulduğu andan etibarən başlayır.

Yenidoğulan körpə hələ danışmasa da, onunla qurulan hər bir təmas, səslə və baxışla olan hər ünsiyyət onun psixoloji inkişafına təsir göstərir. Körpə özünü necə hiss edirsə, gələcəkdə dünyanı da o cür qavrayır. Əgər uşaq sevgi, qayğı və təhlükəsizlik hissi ilə böyüyürsə, onun beynində etibar və sabitlik duyğuları formalaşır. Bu da gələcəkdə özünə inamlı, sakit və sosial cəhətdən balanslı insan olmasının əsasını qoyur.

Valideynlərin körpə ilə emosional bağ qurması çox vacibdir. Ana və ya ata uşağı qucağına alanda, onunla danışanda və gülümsəyəndə körpənin beynində “xoşbəxtlik hormonları” — serotonin və oksitosin — ifraz olunur. Bu hormonlar uşağın psixoloji rahatlığı və emosional inkişafı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

Eyni zamanda, erkən dövrdən uşağın duyğularını tanımaq və onlara düzgün reaksiya vermək tərbiyənin təməl daşıdır. Körpə ağlayanda onu cəzalandırmaq və ya “öyrəşməsin” deyə qucağa almamaq yanlış yanaşmadır. Əksinə, bu, uşağa “mənim hisslərim əhəmiyyətli deyil” mesajını verir. Halbuki sevgi ilə reaksiya vermək, uşağın duyğularını qəbul etmək, onunla səbirli şəkildə ünsiyyət qurmaq gələcəkdə empatiya və emosional sabitlik kimi dəyərlərin formalaşmasına kömək edir.

Tərbiyə prosesində həmçinin nizam-intizamın təməli də uşaq çox kiçik yaşdaykən qoyulmalıdır. Amma bu intizam sərt qaydalarla deyil, daha çox nümunə və davranış vasitəsilə olmalıdır. Uşaq böyükləri müşahidə edərək öyrənir; o, deyilənləri yox, edilənləri təkrarlayır. Buna görə də valideynin öz davranışı tərbiyənin ən güclü vasitəsidir.

Erkən yaşlarda uşağa sərhədlər qoymaq da vacibdir, çünki sərhəd uşağın təhlükəsizlik hissini qoruyur. Amma bu sərhədlər sevgi ilə, anlayışla və izahla müəyyən edilməlidir. “Olmaz” sözünün arxasında səbəb və alternativ təqdim olunarsa, uşaq həm itaət etməyi, həm də düşünməyi öyrənir.

Nəticə etibarilə, uşaq tərbiyəsi doğumdan başlayır və bu mərhələdə valideynin hər sözü, hər baxışı, hər davranışı uşağın dünyagörüşünə təsir edir. Tərbiyə sadəcə qaydalar öyrətmək deyil — sevgi, etibar, sabır və dəyərlər aşılamadır. Uşağın ürəyinə toxunan sevgi dolu münasibət, onun gələcəkdə sağlam, məsuliyyətli və mərhəmətli insan kimi formalaşmasının ən güclü təminatıdır.

AzNews.az