Psixoloq, yoxsa psixiatr? - Ruh sağlamlığında fərqin və əlaqənin mahiyyəti

Müasir dövrdə insanların psixoloji gərginlik, depressiya, panik atak və stress kimi problemlərlə daha çox üzləşməsi, ruh sağlamlığına diqqəti artırıb. Lakin bu sahədə çoxlarının qarışdırdığı bir məsələ var: psixoloq və psixiatr kimdir, aralarındakı fərq nədən ibarətdir və hansı hallarda kimə müraciət etmək lazımdır?

Əvvəlcə onu qeyd etmək lazımdır ki, hər iki peşə insanın ruhi sağlamlığı ilə bağlıdır, lakin onların yanaşmaları, təhsil istiqamətləri və müdaxilə üsulları fərqlidir.

Psixoloq — insan davranışlarını, düşüncə proseslərini, emosional vəziyyətləri və sosial münasibətləri araşdıran mütəxəssisdir. Psixoloqlar əsasən psixoterapiya ilə məşğul olur, yəni söhbət, analiz, müşahidə və psixoloji metodlarla insanın daxili vəziyyətini anlamağa və dəyişdirməyə çalışırlar. Onlar tibbi dərmanlar yazmır, çünki psixoloq tibbi deyil, sosial və ya pedaqoji sahə üzrə təhsil alır. Psixoloqun əsas məqsədi insana özünü tanımaq, duyğularını idarə etmək və davranışlarında balans tapmaqda kömək etməkdir.

Psixiatr isə tibb sahəsində ixtisaslaşmış həkimdir. O, ruhi xəstəliklərin diaqnozunu qoyur, onların tibbi səbəblərini araşdırır və müalicəsini aparır. Psixiatr dərman preparatları təyin edə bilər, çünki onun fəaliyyəti bioloji və nevroloji əsaslara söykənir. Şizofreniya, bipolyar pozuntu, ağır depressiya, panik ataklar və digər klinik vəziyyətlərdə məhz psixiatr müdaxiləsi vacibdir.

Sadə dillə desək, psixoloq “düşüncəni dəyişdirir”, psixiatr isə “beynin kimyasını tənzimləyir”. Yəni psixoloq daha çox emosional və davranış səviyyəsində dəstək verir, psixiatr isə bioloji səbəbləri müalicə edir.

Bununla belə, bu iki sahə bir-birini tamamlayır. Bəzən pasiyent həm psixiatrın tibbi müdaxiləsinə, həm də psixoloqun terapiyasına eyni anda ehtiyac duyur. Məsələn, ağır depressiyada dərmanla simptomlar nəzarət altına alınır, lakin psixoloqla aparılan söhbətlər və terapiya vasitəsilə problemin kökləri aradan qaldırılır.

Təəssüf ki, cəmiyyətdə hələ də psixiatra müraciət “dəlilik” kimi yanlış anlaşılır. Halbuki ruhi sağlamlıq da fiziki sağlamlıq qədər önəmlidir və psixoloji yardım almaq zəiflik deyil, özünə hörmətdir.

Nəticə olaraq, psixoloq və psixiatr fərqli yollarla eyni məqsədə xidmət edir — insanın ruhi sağlamlığını bərpa etməyə və qorumağa. Hansına müraciət etməli olduğun isə problemin xarakterindən asılıdır: əgər düşüncə və duyğu səviyyəsində çətinlikdirsə, psixoloq; əgər uzunmüddətli, ağır və gündəlik həyata təsir edən ruhi pozuntulardırsa, psixiatr daha doğru ünvan olacaq. Ən vacibi isə — susmamaq və yardım almaqdan çəkinməməkdir.