Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsi - ŞƏRH

Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsi ilə bağlı Rumıniya Energetika nazirinin son açıqlaması enerji təhlükəsizliyi, tədarük şaxələndirilməsi və Avropa bazarlarının davamlı təchizatı baxımından strateji bir mərhələyə keçidin siqnalı kimi qiymətləndirilə bilər. Nazir Boqdan-Qruya İvanın müsahibəsində verdiyi mesajlar, xüsusilə də Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrinin ehtiyacları kontekstində Cənub Qaz Dəhlizinin rolu və perspektivləri baxımından ciddi analitik və iqtisadi təhlil tələb edir. Nazir bu ölkələrin etibarlı alternativ marşrutlara ehtiyacını əsaslandırarkən, SGC-nin texniki və institusional üstünlüklərinə, həmçinin Azərbaycanın bu istiqamətdə artan roluna diqqət çəkir.

Avropa İttifaqı ölkələrinin enerji siyasətində son illərdə baş verən dəyişikliklər, xüsusilə də Rusiya ilə münasibətlər fonunda təbii qazın tədarükündə yeni mənbə və marşrutlara ehtiyacın aktuallaşmasına səbəb olub. Bu fonda Cənub Qaz Dəhlizi yalnız bir infrastruktur layihəsi yox, həm də geosiyasi və iqtisadi baxımdan əhəmiyyətli bir enerji arteriyası kimi çıxış edir. Azərbaycan qazının Avropaya ixracını nəzərdə tutan və 3 əsas seqmentdən ibarət olan bu sistem - Cənubi Qafqaz Boru Kəməri, TANAP və TAP - artıq özünü effektiv mexanizm kimi sübut edib və təchizat sabitliyi baxımından etibarlı alternativlərdən biri kimi qəbul olunur.

Rumıniya tərəfinin açıqlamaları göstərir ki, genişləndirmə mərhələsində SGC təkcə mövcud iştirakçı dövlətləri deyil, eyni zamanda enerji idxalında ciddi çətinliklərlə üzləşən və qaz təchizatı strukturunda Rusiyadan yüksək asılılıq göstərən digər ölkələri də əhatə edə bilər. Məhz bu səbəbdən BRUA qaz kəməri, Yassı-Ungeni-Kişineu interkonnektoru, Transbalkan dəhlizi və Arad-Seged kimi infrastruktur layihələri həm texniki uyğunluq baxımından, həm də siyasi inteqrasiyanın dəstəklənməsi nöqteyi-nəzərindən xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Bu layihələrin həyata keçirilməsi enerji təhlükəsizliyini gücləndirməklə yanaşı, həm də tədarük marşrutlarında rəqabət mühitini stimullaşdırır. Nəticədə Avropa bazarlarında qiymət sabitliyi və tədarükün dayanıqlılığı təmin olunmaqla yanaşı, Cənub Qaz Dəhlizinin texniki potensialı da daha səmərəli şəkildə istifadə oluna bilər. Mövcud vəziyyətdə Avropa Komissiyası və digər təsisatların belə təşəbbüslərə verdiyi dəstək, Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsinin yalnız regional deyil, qlobal enerji siyasətində də əhəmiyyətli yer tutduğunu göstərir.

Azərbaycan üçün isə bu proses qaz ixrac coğrafiyasının şaxələndirilməsi baxımından strateji üstünlük formalaşdırır. Hazırda illik 12 milyard kubmetrdən çox qaz nəql edən Cənub Qaz Dəhlizinin ötürücülük qabiliyyətinin genişləndirilməsi Azərbaycanın ixrac imkanlarını artırmaqla yanaşı, həm də dövlətin enerji diplomatiyasında yeni imkanlar açır. Bu kontekstdə enerji sahəsində qeyri-sabit və dinamik dəyişən qlobal mühit fonunda sabit siyasi iradə, strateji tərəfdaşlıqların gücləndirilməsi və infrastrukturların qarşılıqlı uzlaşdırılması əsas prioritetlərə çevrilir.

Bölgədə və Avropada qaz tədarükünə dair çağırışların davam etdiyi şəraitdə bu cür irimiqyaslı layihələrin uğuru yalnız texniki və iqtisadi uyğunluqla deyil, həm də iştirakçı ölkələrin ortaq baxış və koordinasiya qabiliyyəti ilə müəyyən olunur. Burada qeyd olunmalıdır ki, təkcə Azərbaycanın deyil, ümumilikdə region ölkələrinin də maraqlarını nəzərə alan, şəffaf və dayanıqlı əməkdaşlıq çərçivələri gələcəkdə enerji təchizatında risklərin azalmasına və geosiyasi balansın qorunmasına töhfə verə bilər.

Rumıniya tərəfinin açıq dəstəyi və hazırkı mövqeyi göstərir ki, bu ölkə yalnız istehlakçı deyil, həm də tranzit və regional enerji mərkəzi rolunu gücləndirmək niyyətindədir. Bu baxımdan Rumıniyanın təşəbbüsləri SGC-nin genişlənməsi ilə bağlı daha geniş koalisiya formalaşdırmaq baxımından motivasiyaedici və konsolidasiyaedici təsir göstərə bilər.

Müasir enerji bazarının əsas çağırışı təkcə resursların mövcudluğu deyil, bu resursların effektiv və təhlükəsiz şəkildə tədarük edilməsidir. Bu baxımdan Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsi yalnız regional təhlükəsizliyə deyil, həm də Avropanın enerji siyasətində uzunmüddətli sabitliyə töhfə vermək potensialına malikdir. Hazırkı mərhələdə bu layihənin irəlilədilməsi həm texniki planlaşdırma, həm siyasi dialoq, həm də iqtisadi koordinasiya baxımından çoxvektorlu yanaşma tələb edir. Azərbaycanın bu prosesdə oynadığı fəal və məsuliyyətli rol onun yalnız enerji təchizatçısı deyil, həm də strateji tərəfdaş kimi qəbul olunmasına səbəb olur.

Nuray,
Aznews.az