Beynəlxalq qiymətləndirmələr fonunda Azərbaycanın iqtisadi artım perspektivləri - ŞƏRH

Asiya İnkişaf Bankının (ADB) sentyabr ayı icmalında Azərbaycanın iqtisadi artımı ilə bağlı yeni proqnoz açıqlanıb. Bank 2025-ci il üçün artımı 2,4, 2026-cı il üçün isə 2 faiz səviyyəsində dəyərləndirir. Bu rəqəmlər əvvəlki proqnozlarla müqayisədə aşağı salınıb və əsas səbəb kimi karbohidrogen hasilatındakı azalma göstərilib. Neft hasilatının 5,3, qaz istehsalının isə 0,4 faiz azalması sənaye sektorunun ümumi geriləməsinə gətirib çıxarıb. Bununla belə, qeyri-neft iqtisadiyyatında 3,9 faiz artım qeydə alınıb, tikinti və kənd təsərrüfatında müsbət dinamika müşahidə olunub.

Mövcud mənzərəni təhlil etdikdə görünür ki, Azərbaycanın iqtisadi artımı əsasən struktur dəyişikliklərin və qlobal bazarlardakı tendensiyaların təsiri altında formalaşır. Karbohidrogen sektorunda azalma qlobal enerji bazarında qiymət dalğalanmaları, hasilat kvotaları və texniki amillərlə bağlıdır. Bu sektordan asılılığın hələ də yüksək qalması iqtisadi artım tempini məhdudlaşdırır. Digər tərəfdən, qeyri-neft sahəsindəki genişlənmə göstərir ki, iqtisadiyyatın diversifikasiyası istiqamətində atılan addımlar nəticə verir. Tikinti sektorunun 8,5 faiz artımı dövlət investisiyalarının infrastruktur layihələrinə yönəldilməsinin təsirini açıq şəkildə əks etdirir. Bu, qısamüddətli dövrdə iqtisadiyyata əlavə stimul yaratsa da, orta və uzunmüddətli davamlılıq üçün qeyri-neft ixracının gücləndirilməsi həlledici amil olaraq qalır.

Xidmət sektorunda müşahidə olunan yavaşlama isə başqa bir tendensiyaya işarə edir. 2024-cü ildə 6,1 faiz artan xidmətlər sahəsi 2025-ci ildə cəmi 3,1 faiz genişlənib. Nəqliyyat və rabitədəki zəif dinamika bu prosesin əsas səbəbi kimi qeyd olunur. Halbuki məhz logistika və kommunikasiya sahələri regional iqtisadi inteqrasiyanın və qeyri-neft ixracının genişlənməsi üçün açar rol oynayır. Bu sahələrin inkişafında müəyyən ləngimə gələcək illərdə qeyri-neft sektorunun potensialına da təsir göstərə bilər.

Kənd təsərrüfatındakı artımın sürətlənməsi diqqətəlayiq məqamdır. 2024-cü ildə 0,2 faiz olan artımın 2025-ci ildə 1,4 faizə yüksəlməsi aqrar sahədə istehsalın və məhsuldarlığın artdığını göstərir. Bu, ərzaq təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi, ixrac potensialının artırılması və regionlarda məşğulluğun dəstəklənməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Qlobal ərzaq bazarlarında qiymət dəyişkənliyi fonunda kənd təsərrüfatı Azərbaycan üçün strateji stabilizator rolunu oynaya bilər.

Proqnozlar arasında fərqlərin mövcudluğu da maraqlı məqamdır. ADB-nin yanaşması daha mühafizəkar olsa da, Fitch və BVF kimi qurumların rəqəmləri nisbətən optimistdir. S&P Global və Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı isə ADB-yə yaxın mövqedədir. Bu fərqlər beynəlxalq institutların modelləşdirmə yanaşmalarındakı dəyişikliklərlə və risk faktorlarını fərqli qiymətləndirmələri ilə bağlıdır. Azərbaycanın İqtisadiyyat Nazirliyinin 2025-ci il üçün 3 faiz, 2026-cı il üçün 2,9 faiz artım proqnozu isə daxili gözləntilərin daha optimist olduğunu göstərir. Lakin hər iki halda tendensiya odur ki, iqtisadi artım mülayim tempdə davam edəcək və əsasən qeyri-neft sektorunun dinamikasına söykənəcək.

Bütövlükdə, Azərbaycanın iqtisadi artım perspektivləri qlobal enerji bazarlarının inkişafı, regiondakı logistika dəhlizlərinin genişlənməsi, dövlətin infrastruktur siyasəti və qeyri-neft ixracının güclənməsi ilə müəyyən olunacaq. Qısamüddətli dövrdə mülayim artım gözlənilsə də, orta müddətdə iqtisadi modelin dayanıqlılığını təmin etmək üçün xidmətlər, kənd təsərrüfatı və emal sənayesinə daha çox investisiya cəlbi vacib görünür. Bu proses paralel olaraq maliyyə intizamı, rəqabət qabiliyyətinin artırılması və institusional islahatlarla dəstəklənərsə, beynəlxalq təşkilatların fərqli proqnozları arasındakı uçurumun azalması da mümkün olar.

Nuray,

Aznews.az