Rusiyadan qoyun əti alışında kəskin artım müşahidə edilir - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-avqust aylarında Azərbaycan 373,4 min ABŞ dolları dəyərində 106,52 ton qoyun əti idxal edib. Bu göstərici ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dəyər ifadəsində 35 faiz, kəmiyyət baxımından isə 24 faiz azalma deməkdir. Ən böyük idxal payı Monqolustanın payına düşüb, digər əsas tədarükçülər isə Rusiya, Yeni Zelandiya və Avstraliya olub.

Qlobal miqyasda ət bazarında son illər müşahidə olunan dəyişikliklər, xüsusilə də qoyun ətinin ticarət dinamikası, bir sıra iqtisadi və ekoloji amillərlə izah olunur. Dünya üzrə qoyun ətinə tələbat artmağa davam etsə də, təklifin məhdudluğu və xərclərin yüksəlməsi bazarı balanssız vəziyyətə gətirib. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatına görə, 2025-ci ildə qlobal ət istehsalı artım templərinin zəifləməsi gözlənilir. Xüsusilə də qoyun ətinin qiyməti bir çox regionlarda artmaqdadır ki, bu da həm istehsal, həm də logistika xərclərinin yüksəlməsi ilə əlaqələndirilir.

Azərbaycanın qoyun əti idxalında azalma, bir tərəfdən yerli istehsal potensialının tədricən artması, digər tərəfdən isə idxal qiymətlərindəki dəyişikliklərlə bağlıdır. Yerli fermer təsərrüfatlarının son illərdə genişlənməsi, xüsusilə də Qobustan, Şirvan və Naxçıvan kimi regionlarda qoyunçuluğun inkişafı daxili bazarın müəyyən hissəsini təmin etməyə imkan verib. Bununla yanaşı, əhalinin gəlir səviyyəsindəki dəyişikliklər və istehlak prioritetlərində baş verən transformasiyalar da qoyun əti tələbatına dolayı təsir göstərib. Ət istehlakında toyuq və mal ətinin payı hələ də üstünlük təşkil etdiyindən, idxalın azalması daxili bazarda ciddi təchizat problemi yaratmayıb.

İdxalın əsas hissəsinin Monqolustandan gəlməsi, bu ölkənin ixrac strategiyası və münasib qiymət siyasəti ilə bağlıdır. Monqolustan Asiya bazarında iri qoyunçuluq potensialına malik ölkə kimi tanınır. Lakin 2025-ci ildə bu ölkədə də ət emalı və nəqliyyat xərclərinin artması, ixrac həcmlərinə müəyyən təsir göstərib. Digər tərəfdən, Rusiyadan idxalın kəskin artması – nisbətən kiçik rəqəmlərlə olsa da – regiondaxili ticarətin yeni mərhələyə keçdiyini göstərir. Bu artım həm logistik məsafənin qısalığı, həm də Rusiya istehsalçılarının Cənubi Qafqaz bazarlarına çıxışa marağı ilə izah olunur.

Yeni Zelandiya və Avstraliya kimi ənənəvi ət ixracatçıları ilə müqayisədə Azərbaycanın onlardan idxal həcminin azalması da diqqətəlayiqdir. Bu, həm qiymət fərqləri, həm də uzaq məsafə səbəbindən logistika xərclərinin yüksəlməsi ilə əlaqədardır. Qlobal bazarda bu ölkələrin qoyun ətinin bir tonunun qiyməti 2024-cü ilin ortalarından etibarən təxminən 12–15 faiz bahalaşmışdı ki, bu da kiçik həcmli bazarlarda idxalı iqtisadi cəhətdən səmərəsiz edir.

Azərbaycanın daxili bazar sabitliyini qorumaq üçün idxal strukturunu diversifikasiya etməsi mühüm amildir. Qoyun ətinin strateji ərzaq məhsulları sırasında olmamasına baxmayaraq, bu məhsulun bazar payı kənd təsərrüfatı siyasətinin effektivliyini dolayısı ilə əks etdirir. Hökumətin yerli istehsalın stimullaşdırılması və ərzaq təhlükəsizliyi strategiyasında özünütəminetmə səviyyəsinin artırılması istiqamətində atdığı addımlar, idxal asılılığının azalmasına praktiki təsir göstərib. Bu tendensiya uzunmüddətli perspektivdə həm ticarət balansına, həm də kənd təsərrüfatının dayanıqlığına müsbət təsir göstərə bilər.

Eyni zamanda, iqlim dəyişikliyi və otlaq sahələrinin məhdudluğu kimi amillər də qlobal qoyunçuluq sektoruna təzyiq yaradır. Bu kontekstdə Azərbaycanın iqlim şəraiti və yarımsəhra relyefi qoyunçuluq üçün əlverişli imkanlar təklif edir. Əgər bu potensial səmərəli texnologiyalar və aqrar innovasiyalarla birləşdirilərsə, yaxın illərdə daxili istehsalın idxalı daha da əvəzləməsi mümkündür.

Beləliklə, qoyun əti idxalının azalması bir tərəfdən qlobal qiymət və təchizat dinamikasının təsiri ilə izah olunsa da, digər tərəfdən Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sektorunda müsbət transformasiya proseslərinin göstəricisi kimi qiymətləndirilə bilər. İqtisadi baxımdan bu, həm idxal asılılığının azalması, həm də valyuta axınlarının optimallaşması deməkdir. Əsas məsələ bu tendensiyanın dayanıqlılığını təmin etmək və daxili istehsalın keyfiyyət göstəricilərini beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmaqdır.

Nuray,

Aznews.az