"Vergi daxilolmalarının artımında əsas pay qeyri-neft sektorunundur" - ŞƏRH

Azərbaycanın iqtisadi strukturunda son illərdə müşahidə olunan əsas tendensiyalardan biri qeyri-neft sektorunun fiskal gəlirlərdə payının əhəmiyyətli dərəcədə artmasıdır. İqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarovun açıqladığı kimi, bu ilin ilk doqquz ayında qeyri-neft-qaz sektorunun özəl bölməsi üzrə vergi daxilolmaları 10 faizdən çox artaraq ümumi daxilolmaların 77 faizini təşkil edib. Bu göstərici təkcə sektorun dinamik inkişafını deyil, həm də dövlətin fiskal sabitliyinin getdikcə daha çox real iqtisadi fəaliyyətlə təmin edildiyini göstərir. Sosial sığorta yığımlarında da eyni istiqamətdə artımın müşahidə olunması iqtisadi aktivliyin genişlənməsi və qeyri-formal məşğulluğun azaldılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Qlobal təcrübə göstərir ki, vergi gəlirlərinin mənbələrinin şaxələndirilməsi və enerji sektorundan asılılığın azalması iqtisadi dayanıqlığın əsas indikatorlarından biridir. Məsələn, Norveç, Kanada və Malayziya kimi enerji ixracatçısı ölkələrdə də qeyri-enerji sektorundan daxilolmaların artımı uzunmüddətli fiskal sabitliyin təminində həlledici rol oynayıb. Azərbaycan üçün bu istiqamətdə əldə olunan nəticələr xüsusilə əhəmiyyətlidir, çünki uzun illər büdcə gəlirlərinin əhəmiyyətli hissəsi neft sektorundan formalaşırdı. Lakin son dövrlərdə tətbiq olunan vergi inzibatçılığı islahatları, rəqəmsal uçot sistemlərinin genişləndirilməsi və şəffaflaşdırma tədbirləri özəl sektorun iqtisadi dövriyyəsini rəsmiləşdirməyə və dövlət büdcəsinə daxilolmaların artmasına şərait yaradıb.

77 faizlik göstərici struktur baxımından həm də fiskal yükün paylanmasında yeni mərhələnin başlanğıcını ifadə edir. Özəl sektorun vergi daxilolmalarında dominant paya malik olması iqtisadi inkişafın təbii mexanizmlərlə, yəni real istehsal və xidmət sektorları vasitəsilə baş verdiyini göstərir. Bu, dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas məqsədlərindən biri olan qeyri-neft iqtisadiyyatının genişləndirilməsinin real nəticəsidir. Vergi daxilolmalarında bu cür artım makroiqtisadi sabitliyin qorunmasına, büdcə kəsirinin azaldılmasına və investisiya mühitinin proqnozlaşdırıla bilənliyinin yüksəlməsinə dəstək verir.

Eyni zamanda, sosial sığorta yığımlarında 12 faizlik artım əmək bazarının canlanması və məşğulluğun leqallaşması ilə əlaqələndirilə bilər. Bu tendensiya həm sosial müdafiə sisteminin maliyyə dayanıqlığını artırır, həm də iqtisadi aktivliklə fiskal sistem arasında birbaşa əlaqə yaradır. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının qiymətləndirmələrinə görə, sosial sığorta fondlarının davamlı artımı ölkələrdə sosial sabitliyin və gəlir bərabərliyinin qorunması üçün əsas amillərdəndir.

Bu proseslərin davamlılığı üçün vacib olan əsas məsələ özəl sektorun investisiya potensialının dəstəklənməsi və biznes mühitinin institusional baxımdan daha da təkmilləşdirilməsidir. Qlobal iqtisadi dalğalanmalar, enerji qiymətlərində dəyişkənlik və ticarət münasibətlərindəki risklər fonunda Azərbaycanın daxili fiskal mənbələrinin gücləndirilməsi strateji əhəmiyyət daşıyır. Bununla yanaşı, qeyri-neft sektorunda rəqabət qabiliyyətinin artırılması, ixrac yönümlü istehsalın təşviqi və yerli resurslardan səmərəli istifadə fiskal sabitliyin uzunmüddətli təminatında əsas rol oynayacaq.

Nuray,

Aznews.az