Dünyada 730 milyona yaxın insan elektrik enerjisiz yaşayır - ŞƏRH

Dünya üzrə elektrik enerjisinə çıxışın məhdudluğu və təmiz yemək bişirmə üsullarının azlığı qlobal inkişafın qarşısında ciddi maneələrdən biridir. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) “Dünya Enerji Mənzərəsi - 2025” hesabatına əsasən, təxminən 730 milyon insan hələ də elektrik enerjisinin olmadığı şəraitdə yaşayır. Eyni zamanda, 2 milyard insan sağlamlığa zərər verən üsullarla yemək bişirir ki, bu, həm ictimai səhiyyə, həm də ekoloji göstəricilər baxımından kritik problemdir.

Enerji çıxışının məhdudluğu ölkələrin sosial-iqtisadi inkişafına birbaşa təsir göstərir. Elektrik enerjisinin olmaması yalnız gündəlik həyatı çətinləşdirmir, eyni zamanda təhsil, səhiyyə, sənaye və texnologiyaya çıxışı da məhdudlaşdırır. Xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kənd yerlərində yaşayan əhali arasında enerji çatışmazlığı daha çox hiss olunur. Hesabatın təqdim etdiyi yeni ssenari 2035-ci ilə qədər universal elektrik enerjisinə çıxışı, 2040-cı ilə qədər isə təmiz yemək bişirmə imkanlarını təmin etməyi hədəfləyir, burada maye neft-qaz (LPG) həlli vacib vasitə kimi göstərilir. Bu yanaşma qlobal enerji siyasətində texnoloji və maliyyə resurslarının səmərəli istiqamətləndirilməsini tələb edir.

Qlobal tədqiqatlar göstərir ki, açıq alovda və kömürlə yemək bişirmə, hər il milyonlarla insanın erkən ölüm riskini artırır. Bu metodlar nəticəsində yaranan hava çirkliliyi tənəffüs xəstəlikləri, ürək-damar problemləri və digər ciddi sağlamlıq risklərini artırır. Xüsusilə qadınlar və uşaqlar ev işləri zamanı uzun müddət bu çirkliliyə məruz qalır. BMT-nin qlobal enerji hesabatları da göstərir ki, təmiz enerji texnologiyalarının tətbiqi bu riskləri əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.

Enerji çıxışının artırılması və təmiz bişirmə texnologiyalarının tətbiqi iqtisadi və sosial baxımdan əhəmiyyətlidir. LPG və digər təmiz enerji mənbələri yalnız sağlamlıq risklərini azaltmır, həm də qadınların və gənclərin təhsil və iqtisadi fəaliyyətə qoşulmasına şərait yaradır. Bu, kənd təsərrüfatı və mikrosənaye sektorlarının inkişafını sürətləndirir və yerli iqtisadiyyatın dinamikasını artırır. Qlobal tendensiyalar göstərir ki, təmiz və effektiv enerji texnologiyalarının tətbiqi uzunmüddətli perspektivdə karbon emissiyalarını azaldır və iqlim dəyişikliklərinin mənfi təsirlərini minimuma endirir.

Ölkələr üzrə fərqliliklər də diqqət çəkir. Afrika və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində enerji infrastrukturu hələ də aşağı səviyyədədir, bu isə beynəlxalq əməkdaşlığın vacibliyini ortaya qoyur. Yüksək gəlirli ölkələrin investisiyaları, texnoloji dəstəyi və maliyyə mexanizmlərinin təmin olunması, qlobal enerji çatışmazlığının aradan qaldırılmasında əsas rol oynayır. Tədqiqatlar göstərir ki, qlobal enerji bazarında yeni texnologiyaların tətbiqi, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə enerji xidmətlərinin səmərəliliyini artırır və sosial rifahı yüksəldir.

Azərbaycan üçün də bu tendensiyalar strateji əhəmiyyət kəsb edir. Regionda enerji layihələrində iştirak, texnoloji transfer və təmiz enerji resurslarından istifadənin genişləndirilməsi, həm yerli iqtisadiyyatın güclənməsinə, həm də qlobal enerji siyasətində iştirak imkanlarının artırılmasına şərait yaradır. Qlobal səviyyədə isə universal elektrik enerjisinə çıxış və təmiz yemək bişirmə imkanlarının təmin olunması, insan sağlamlığının qorunmasına, iqtisadi inkişafın sürətlənməsinə və davamlı inkişafın təmin olunmasına birbaşa təsir edir.

Nuray,

Aznews.az