Dəm qazı təhlükəsi: görünməz ölümə qarşı laqeydlik Naxçıvanda da artmaqdadır

2025-ci ilin doqquz ayı ərzində Naxçıvanda 29 nəfərin dəm qazından zəhərlənməsi hadisəsi bu problemin hələ də aktual və ciddi ictimai sağlamlıq məsələsi olaraq qalmaqda olduğunu bir daha gündəmə gətirir. Naxçıvan MR Yoluxucu Xəstəliklər Mərkəzindən verilən məlumata görə, qeyd olunan halların hamısı ambulator şəkildə qeydə alınıb və zərərçəkənlərə vaxtında tibbi yardım göstərilib. Bu, vəziyyətin ağır nəticələrə gətirib çıxmaması baxımından müsbət haldır. Lakin statistik rəqəmlər göstərir ki, dəm qazı ilə zəhərlənmə hallarının kökü sadəcə fərdi məsuliyyətsizlikdə deyil, həm də ev təsərrüfatlarında texniki təhlükəsizlik qaydalarına əməl edilməməsində, istilik sistemlərinin köhnə və baxımsız vəziyyətdə olmasında, həmçinin maarifləndirmə səviyyəsinin yetərli olmamasında gizlənir.

Dəm qazı zəhərlənməsi, yəni karbonmonoksid intoksikasiyası, xüsusilə qış aylarında daha çox rast gəlinir. Statistikaya əsasən, belə hadisələrin əksəriyyəti yanvar və mart aylarında baş verir, çünki bu dövrdə əhali evlərin isinməsi üçün soba, qaz peçi və digər yanacaqla işləyən mənbələrdən intensiv istifadə edir. Lakin çoxları bu zaman ən vacib qaydanı — havalandırmanın davamlı təmin edilməsini unudur. Dəm qazı görünməz, qoxusuz və rəngsiz olduğundan onun varlığını insan hiss edə bilmir, bu isə onu daha təhlükəli edir. Nəticədə insan orqanizminə daxil olan qaz qısa zamanda qanın oksigen daşıma qabiliyyətini azaldır, beyin və ürək kimi həyati vacib orqanlarda oksigen çatışmazlığı yaradır.

Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, dəm qazı ilə zəhərlənmənin ilkin simptomları çox zaman soyuqdəymə və ya yorğunluqla qarışdırılır: baş ağrısı, başgicəllənmə, ürəkbulanma, halsızlıq, yuxululuq kimi əlamətlər yaranır. Lakin bu mərhələdə vaxtında reaksiya verilməzsə, vəziyyət tez bir zamanda ağırlaşır və ölümcül nəticələrə gətirib çıxara bilər. Naxçıvan kimi dağlıq və soyuq iqlimə malik regionlarda bu risk daha yüksəkdir, çünki sakinlər qapı-pəncərələri bağlı saxlayır, havalandırma sistemləri isə çox zaman səmərəli işləmir.

Problemin qarşısını almaq üçün təkcə fərdi diqqət kifayət deyil. Dövlət strukturları, xüsusilə Fövqəladə Hallar Nazirliyi və yerli icra orqanları tərəfindən mütəmadi olaraq maarifləndirmə tədbirləri keçirilməli, qaz təsərrüfatı və istilik sistemlərinin texniki baxışı sistematik şəkildə təmin edilməlidir. Hər bir yaşayış evində, xüsusilə çoxmərtəbəli binalarda və köhnə fərdi evlərdə dəm qazı detektorlarının quraşdırılması məcburi hala gətirilməlidir. Belə detektorlar qazın konsentrasiyası kritik səviyyəyə çatdıqda səs siqnalı ilə xəbərdarlıq edir və insanlara həyati təhlükəni vaxtında hiss etməyə imkan verir.

Digər tərəfdən, cəmiyyətin maarifləndirilməsi məsələsi həlledici əhəmiyyət daşıyır. İnsanlara soba və qaz cihazlarından düzgün istifadə qaydaları, tüstü borularının təmizlənməsi, qaz sızmalarının qarşısını alma üsulları barədə mütəmadi məlumat verilməlidir. Məktəblərdə, universitetlərdə, eləcə də ictimai yerlərdə bu mövzularda təlimlər və broşür paylanması kimi maarifləndirmə tədbirləri aparılsa, bu, təkcə zəhərlənmə hallarını deyil, eyni zamanda digər məişət qəzası risklərini də azalda bilər.

Naxçıvanda bu il qeydə alınan zəhərlənmə hallarının hamısının ambulator formada olması, bir tərəfdən, həkimlərin və tibbi sistemin çevik reaksiyasını göstərir, digər tərəfdən isə, bu cür hadisələrin daha faciəvi nəticələrə gətirməməsi üçün vaxtında edilən müdaxilənin nə qədər vacib olduğunu sübut edir. Buna baxmayaraq, ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, belə halların təkrarlanmaması üçün əhalinin diqqəti zəifləməməli, hər qış mövsümünün əvvəlində qaz cihazları və bacalar mütləq şəkildə yoxlanmalıdır.

Dəm qazı ilə zəhərlənmənin sosial tərəfləri də var. Bu kimi hadisələr təkcə fərdi səviyyədə deyil, ümumilikdə cəmiyyətin təhlükəsizlik mədəniyyətinin göstəricisidir. Əgər insanlar hələ də elementar təhlükəsizlik qaydalarına əməl etmirsə, bu, həm dövlət strukturlarının nəzarət sistemində boşluqların, həm də ictimai şüurda passivliyin mövcudluğunu göstərir.

Nəticə etibarilə, Naxçıvanda 2025-ci ilin doqquz ayı ərzində qeydə alınan 29 zəhərlənmə hadisəsi rəqəm olaraq çox görünməsə də, hər biri ayrı-ayrılıqda insan həyatı üçün ciddi təhlükə daşıyır və bu fakt cəmiyyət üçün xəbərdarlıq siqnalı kimi qiymətləndirilməlidir. Bu cür halların tam qarşısını almaq mümkündür, əgər hər kəs məsuliyyətlə davranar, dövlət orqanları nəzarəti gücləndirər, ictimaiyyət isə təhlükəsizlik vərdişlərini həyat tərzinə çevirərsə. Çünki dəm qazı insanın gözünə görünmür, amma onunla laqeydlik həyatla ölüm arasındakı sərhədi müəyyənləşdirir.

AzNews.az