Qulu Məhərrəmlinin “peşəkarlıq” və “dürüstlük” formulunun təzadları

Mən ona debat təklif etmişəm, oturaq, danışaq

GünAz TV (Güney Azərbaycan Televiziyası) siyasi mühacir həyatı yaşayan cənublu soydaşlarımız tərəfindən yaradılıb. ABŞ-da mənzillənən, Çikaqo şəhərindən yayımlanan TV-nin veb səhifəsində, "Hədəflər" kateqoriyasında göstərilir ki, "İranda irqçilik və hökumətin ayrı-seçkilik siyasətinə qarşıdır, Azərbaycan türkləri və İran adlanan coğrafiyanın digər bölgələrində yaşayan türklərin mədəni soyqırımına, dil asimilasyonuna qarşı mübarizə aparır".

İnsafən desək, GünAz TV Güney Azərbaycan türklərinin hüquqlarının tanınması, dillərinin status alması yolunda önəmli işlər görüb; ən azı, Güney azərbaycanlıların problemləri barədə rəqəmsal məzmun yaradıb, internetdə Güney Azərbaycan mövzusunda axtarış aparanlar üçün əlçatımlı mənbəyə çevrilib. Məsələn, 30 iyul 2019 tarixdə İran parlamentində çıxış edən Üskünlü (Üşkaya) millət vəkili Zəhra Sainin ana dilində yazıb oxumağın əhəmiyyəti barədə önəmli fikirlərlərini bir neçə xarici dilə çevirərək, yayımlayıb. "Biz nə üçün Azərbaycan türkcəsində yazıb oxumamalıyıq?!" başlığı ilə yayımlanan məqalədə ilk andan təəssürat yaradılır ki, Güney Azərbaycanda (İran Azərbaycanında) Azərbaycan Türkcəsinin işlədilməsi qanunsuz olaraq məhdudlaşdırılır və bu ədalətsizlik aradan qaldırılmalıdır

( https://www.gunaz.tv/az/xeberler/guney-azerbaycan-1/tebrizin-millet-vekili-biz-ne-ucun-azerbaycanda-turkce-yazib-oxumamaliyiq-video-118486 ).

Bu tip materiallara əsaslanıb düşünmək olar ki, GünAzTV Güney azərbaycanlıların oyanış hərəkatının ruporu kimi çıxış edir. Amma Güney Azərbaycan problemi, Bütöv Azərbaycançılıq məfkurəsi kimi mövzular üzrə ixtisaslaşmış istənilən şəxsi danışdırsanız, deyəcəklər ki, GünAz TV-nin fəaliyyəti birmənalı deyil, Azərbaycan mövzusuna yanaşması ziddiyyətlidir. İrəli gedib GünAz TV-ni İran rejiminin əlaltısı kimi dəyərləndirənlər, yaxud əksinə, ABŞ kəşfiyyat strukturlarına bağlayanlar az deyil. Bir sözlə, GünAz TV-ni Güney Azərbaycanın oyanış hərəkatına xidmətdən daha çox, fərqli məqsədlərin xidmətçisi kimi təqdim edirlər. Belə yanaşmanın hansı səbəblərdən qaynaqlanmasını, iddiaların nə dərəcədə obyektiv olmasını müəyyənləşdirmək asan deyil. Amma qəribə gəlməsin, çünki, işin içində professor Qulu Məhərrəmli var.

İyulun 30-da GünAz TV-nin veb səhifəsində Zəhra Sainin çıxışını əks etdirən videomaterialla paralel şəkildə başqa bir veriliş da yayımlanıb: professor Qulu Məhərrəmlinin "Mətbuat aynası" proqramı. Debat formasında qurulmuş bu veriliş, normal məntiqlə, əslində Güney Azərbaycan mediasının durumuna həsr edilməli, İranda azərbaycandilli medianın problemlərini müzakirə etməli, Zəhra Sainin tezislərini qüvvətləndirməli, ona dəstək olmalı idi. Amma Qulu Məhərrəmlinin moderatorluq etdiyi proqramın hədəfi Güney Azərbaycanda anadilli media problemi deyil, Quzey Azərbaycandır, Azərbaycan Respublikasıdır. Veriliş boyunca müzakirə edilən mövzu isə, Azərbaycan Respublikasında "medianın problemləri", "demokratiyanın boğulması", "fikir plüralizminin məhdudlaşdırılması", "siyasi partiyaların küncə sıxışdırılması", "vicdan azadlığının yoxluğu, inanclı insanların təqib edilməsi, "etnik topluluqların hüquqlarının yalnız sözdə, azərbaycançılıq ideologiyasında tanınması, gerçəkdə isə əksinin olması"dır. Bir sözlə, dünya ictimaiyyətinin İran haqqında düşüncələrində nə qədər neqativ varsa, Qulu Məhərrəmli onları "kopyalayıb" yığır Azərbaycan Respublikasının adının qarşısına. Paradoksal deyilmi? İran mövzusu dünyanın diqqət mərkəzində olduğu, Güney Azərbaycan mövzusunun masalara oturdulduğu bir vaxtda mövzunu dəyişib "Azərbaycan Respublikasındakı problemləri" qabartmaq, gündəmə çevirmək kimə lazımdır? Həm də bu proses Güney azərbaycanlıların haqq səsinin təmsilçisi olduğunu iddia edən bir TV-də baş verir. Təqdim olunan linki tıklayıb diqqətlə qulaq assanız, duyacaqsınız ki, sanki professor Güney azərbaycanlılara gizli ismarıc çatdırır, diqtə edir ki, "Azərbaycanlı zehniyyəti müstəqil, güclü, demokratik dövlət qurmağa qadir deyil"

(https://www.gunaz.tv/az/xeberler/guney-azerbaycan-1/video-gunaztv-iyul-30-2019-metbuat-aynasinda-115-ci-bolum-siyasi-medeniyyet-118480 )

Professor bu şüuraltı mesajı çatdırmaq üçün bütün vasitələrdən istifadə edir, 1918-ci ildə qurulmuş AXC ilə 3-cü respublika arasında paralellər aparır. GünAzTV-nin saytına daxil olun, orada Qulu Məhərrəmlinin çıxışlarına baxın. Mən yalnız bir linki təqdim etmişəm, bənzər motivli verilişlər "n" qədərdir. İzlədikcə bəlli olur ki, "Azərbaycanlı zehniyyətinin aşağılanması, azərbaycanlıların müstəqil, güclü, demokratik dövlət qurmağa qadir olmaması" və bütün bunların "Azərbaycan Respublikasının simasında təcəlli etməsi" barədə düşüncələr Qulu Məhərrəmli yaradıcılığında bir xətt kimi keçir. Güney azərbaycanlıların diqqətlə izlədikləri bir TV-də, Güney azərbaycanlıların idealına çevrilmiş Azərbaycan Respublikası barədə neqativ təbliğat aparmaq, onu "imitasiya xarakterli dövlət" kimi təqdim etmək, "Azərbaycanlıların qurduğu dövlət belə bərbad olur" təəssüratı yaratmaq çoxmu zəruridir? Belə yanaşma Qulu Məhərrəmlinin simasında GünAzTV-nin təkcə Güney Azərbycan siyasətinə deyil, elə Quzey Azərbaycan siyasətinə də kölgə salmırmı? ...

Qulu Məhərrəmli və GünAzTV Prezidentin mesajlarını şübhəyə alır

Azərbaycanlı obrazını və Azərbaycan dövlətinin simasını dünyaya tanıtmaq üçün Azərbaycan Prezidentinin beynəlxalq ictimaiyyətə ünvanladığı modern mesajlar var: "Azərbaycan multikulturalizm beşiyidir", "Azərbaycan dinlərarası dioloq üçün ən layiqli məkandır, tolerantlıq nümunəsidir", "Azərbaycan sabitliyin və demokratiyanın vəhdətdə olduğu ölkədir", "Azərbaycan gənc, inkişaf edən dövlətdir" və sair. Bunlar təkcə tezis, şüar deyil, dövlət başçısı bu fikirlərin həyatda reallığa çevrildiyini isbatlayan tədbirlər keçirilməsinə imza atır. Amma bu şüarlar hamısı "Mətbuat aynası"da şübhəyə alınır, yalanlanır, əksi barədə təəssürat formalaşdırılır. Proqramı izlədikcə düşünürsən ki, Qulu Məhərrəmli Prezidentin bütün çıxışlarını diqqətlə dinləyib, onun beynəlxalq ictimaiyyətə ünvanladığı mesajlardan, tezislərindən ibarət "konspekt" hazırlayıb, tutub əlində və dəqiq sıralama ilə hər birinin əksini sübut etməyə çalışır: Azərbaycan Respublikasında "media azadlığı yoxdur", "demokratiya boğulub", "fikir plüralizmi məhdudlaşdırılıb", "siyasi partiyalara fəaliyyət üçün imkan verilmir" və sair, və ilaxır. Düzdür, Qulu müəllim "peşəkar" olduğundan burada özü üçün manevr imkanları yaradır, qeyd edilən fikirləri şəxsi dilindən deyil, müsahibinin dilindən səsləndirir. Amma ölkədə peşəkar təkcə Qulu Məhərrəmli deyil ki. Başqa peşəkarlar da deyirlər ki, efirə dəvət edilən müsahibin kimliyini nəzərə almaqla, onun nələr deyə biləcəyi təqribi də olsa, öncədən bilinir.

Aparılan xətt GünAzTV-nin siyasətinin göstəricisidir, yoxsa Qulu Məhərrəmlinin özfəaliyyətinin nəticəsi? Suallar çoxdur. Cavablar barədə isə hərə bir ehtimal deyir. Səbəbi Qulu Məhərrəmlinin Fətullah Gülənlə bağlarında axtaranlar var. Ehtimal edirlər ki, professor Gülən komandası ilə əlaqəni kəsməyib, indiki şübhəli davranışları da Pensilvaniyadan gələn tapşırıqların nəticəsidir. Qisasçılıq hissini ortaya çəkənlər də var. Bunlarla işim yox. Həqiqət yükü çox olsa da, işimizi ehtimallar deyil, əldə olan materillar üzərində quraq.

Mediada dərc edilmiş, yayımlanmış materiallar isbat edirlər ki, professorun davranışlarında anlaşılmayan məqamlar çoxdur.

Yazıçı Əkrəm Əylislinin mediada varisi

Qulu Məhərrəmli Azərbaycan mövzusuna yanaşmada anlaşmaz mövqe sərgiləyən yeganə şəxs deyil. Diqqətli oxucular yazıçı Əkrəm Əylislinin 2012-ci ildə Rusiyanın "Drujba narodov" jurnalında rusca çap edilən və Azərbaycanda böyük səs-küyə səbəb olan "Daş yuxular" romanını xatırlayırlar. Həmin roman çox qısa müddətdə Ermənistanda "Nork" nəşriyyatı tərəfindən erməni dilinə çevrilərək nəşr olunmuş, "Ermənilərin haqq işinə bəraət qazandıran arqument" kimi geniş təqdimatı keçirilmişdi. Azərbaycan ictimaiyyəti haqlı olaraq yazıçını satqınlıqda, erməniləri ucaldıb azərbaycanlıların faciələrinə göz yummaqda,

ermənilərə rəğbət göstərməkdə, tarixi təhrif etməkdə ittiham edirdi. Əylisli isə bütün bunları "azad yazıçı təxəyyülünə qarşı terror" kimi dəyərləndirmişdi. Prosesin davamı göstərdi ki, "Azərbaycanın və azərbaycançılığın" aşağılanması, ermənilər yanında əskik tutulması, dünyaya yanlış simada təqdim edilməsi vahid proqram halında hazırlanmış, bütün platformalarda gerçəkləşdirilməsi üçün planlar qurulmuşdur. Əkrəm Əylislinin bədii ədəbiyyat platformasında etdiklərini, "psixoloq" Nərmin Şahmarzadə sosial şəbəkələr platformasında təkrarladı. Onun 2018-ci ildə qəhrəman Mübariz İbrahimov barədə sosial şəbəkələrdə apardığı aşağılayıcı kampaniyanı, yəqin ki, hər kəs xatırlayır. "Qaniçən" Mübariz İbrahimov "məzlum erməniləri" öldürməkdə ittiham olunurdu. Arqumentləri uzlaşdıranda nəticə çıxır ki, professor Qulu Məhərrəmlinin indi media platformasında etdikləri, Əkrəm Əylislinin bədii ədəbiyyat, Nərmin Şahmarzadənin sosial şəbəkələr platformasında etdiklərinin davamıdır. Qulu Məhərrəmli və onun təmsil olunduğu qrup gecə-gündüz təbliğat aparır ki, "Azərbaycan mediası regionda Ermənistandan və Gürcüstandan çox geri qalır". Səbəbini isə, media azadlığının boğulması, yəni demokratik mühitin olmaması ilə izah edirlər. Mən medianın problemsiz olması iddiasında deyiləm, inkişaf da var, problemlər də. Amma media azadlığının ölçü meyarı kimi hər dəfə Ermənistanın göstərilməsi, Ermənistanın Azərbaycandan öndə olmasının iddia edilməsi fərqli yanaşmadır. Burada vurğu Azərbaycan mediasının problemlərinin üzərinə deyil, Ermənistanın demokratik göstəricilərə, media azadlığı mühitinə görə Azərbaycandan öndə olması üzərinə qoyulur. Məsələ bu ki, Azərbaycanın domokratik göstəricilərə görə (o cümlədən, media azadlığı mühitinə görə) Ermənistandan geri qalması bir siyasi xətt olaraq beynəlxalq güc mərkəzləri tərəfindən ictimai rəyə yeridilir və bunun üçün "yerli ekspertlərə" istinad olunur. Həmin "yerli eksperlər" sırasında ən çox istinad edilənlərdən biri də, professor Qulu Məhərrəmlinin təmsil olunduğu çevrədir. Onlar həm mediadakı çıxışlarında, həm də hazırlayıb xaricə ötürdükləri hesabatlarda bu xətti çox dürüst şəkildə davam etdirirlər. Ötən yazımda bu məqama toxunduğum üçün, təkrarlamıram. Linki tədim edirəm, maraqlananlar tanış olsun. Linkdə kifayət qədər dəlil-sübut var (https://news.milli.az/politics/772570.html?fbclid=IwAR2f96ZWvU3DSjo7ZFF2zxh5__ebrnsAbsmH7_SDUeuWYRC60roxjNccEgc ) . Amma materialda bir məqama diqqət yetirilməsini tövsiyyə edərdim: öncələr insan haqları üzrə hazırlanmış bütün beynxalq hesabatlarda, adətən, Azərbaycan Ermənistanla qoşa tutular, eyni rəngdə göstərilər və ölkəmizdə haqlı narazılıq doğurardı. 2011-ci ildən etibarən bu tentensiya dəyişdi. Azərbaycan nəinki Ermənistanla qoşa tutuldu, hətta Erməistandan bir pillə geri çəkildi. "Freedom House" və "Sərhədsiz reportyorlar"ın saytlarında arxivə baxsanız, özünüz də görərsiniz. Həmin geriçəkmə oyunu bu gün də davam edir, məsafə sünii şəkildə böyüdülür. Maraqlı məqamlardan biri isə, Əkrəm Əylislinin "Daş yuxular" romanının məhz həmin ərəfədə çap edilməsidir. Əylisli, insani münasibətlərə görə ermənilərin azərbaycanlılardan öndə olduqlarını bədii müstəvidə əsaslandırmağa çalışdı. Bundan daha çox qəribə olan isə, "Yeni Nəsil" JB-nin (Qulu Məhərrəmlinin təmsil olunduğu çevrə) sinxron xarakterli hesabatlarıdır. "Yeni Nəsil" JB 2013 ildə Avropa İttifaqından dəstəklənən "Avropa qonşuluq siyasətinin Şərq regionunda söz azadlığının monitorinqi" layihəsi çərçivəsində media azadlığı indeksini açıqlayıb. İlk dəfə həmin hesabatda Azərbycanın adı Ermənistandan geri çəkilib. "Yeni Nəsil" JB -nin 2013-cü il hesabatı:

Ölkə Reytinq İndeks

Gürcüstan 1222 6

Moldova 1111 5