Nəqliyyat dəhlizlərində gəlirlər - ŞƏRH

Azərbaycan ərazisindən keçən dəhlizlər vasitəsilə dəmir yolu və dəniz nəqliyyatı ilə yükdaşımaların ilk yarımil üzrə nəticələri müəyyən dalğalanmalarla yadda qalıb. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2025-ci ilin yanvar-iyun aylarında bu istiqamətdən ümumi gəlirlər 260,8 milyon manat təşkil edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 5,6 faiz azdır. Əgər ötən il 276,1 milyon manatlıq gəlir qeydə alınmışdısa, builki göstəricilər xüsusən dəmir yolu seqmentindəki azalma hesabına aşağı düşüb.

Dəmir yolu nəqliyyatı üzrə gəlirlər 163,9 milyon manata bərabər olub və 2024-cü ilin göstəricisi ilə müqayisədə 9,1 faiz geriləmə müşahidə edilib. Bunun əsas səbəbləri arasında tranzit həcmlərinin bir qədər azalması, regiondakı infrastruktur yüklənmələri və alternativ marşrutların istifadəsinin artması göstərilə bilər. Məsələn, Orta Dəhliz üzərindən Çin–Avropa ticarətində marşrut rəqabəti intensivləşir və yükdaşıyıcılar xərclərə və vaxt qazanclarına görə müxtəlif istiqamətlər arasında seçim edirlər. Bunun fonunda dəniz nəqliyyatında isə əksinə cüzi artım qeydə alınıb. Hesabat dövründə dəniz nəqliyyatı üzrə daşımalar 96,9 milyon manat gəlir gətirib ki, bu da illik müqayisədə 1,1 faizlik artım deməkdir. Bu fakt Xəzər üzərindən multimodal daşımaların artan əhəmiyyətini göstərir.

Rəqəmlərə nəzər saldıqda görünür ki, dəhlizlərin yük axını baxımından mühüm rolu davam edir. Yanvar-iyun aylarında dəmir yolu ilə 7,1 milyon ton, dəniz nəqliyyatı ilə 3,7 milyon ton, avtomobil nəqliyyatı ilə isə 5,3 milyon ton yük daşınıb. Tranzit yüklərin payı dənizdə 95,1 faiz, dəmir yolunda 45,8 faiz, avtomobildə isə 42,3 faiz təşkil edib. Bu paylar bir daha göstərir ki, Azərbaycan ərazisi üzərindən keçən marşrutlar beynəlxalq daşımaların mühüm həlqəsi olaraq qalır və ölkənin logistika mövqeyi regionda strateji əhəmiyyətini qoruyur.

Şərq–Qərb dəhlizi üzrə daşınan yüklərin həcmi 8,3 milyon ton olub ki, bunun 4,1 milyonu Avropa–Qafqaz–Asiya marşrutuna aiddir. Şimal–Cənub dəhlizi üzrə 4,7 milyon ton yük daşınıb ki, bu da Hindistan–Rusiya xətti üzrə artan yüklənmələri təsdiqləyir. Şimal–Qərb və Cənub–Qərb istiqamətlərindəki göstəricilər isə nisbətən aşağı olsa da, diversifikasiya üçün önəm daşıyır. Müqayisə üçün, Qazaxıstan və Gürcüstan üzərindən daşımaların son illərdə artması regional rəqabəti gücləndirir və Azərbaycan üçün həm çağırış, həm də yeni imkanlar doğurur.

Gəlirlərin azalması müvəqqəti xarakter daşıyır və dəhlizlərin ümumi strateji rolu dəyişməyib. Hazırda əsas məsələ yükdaşımalarda sabitliyi qorumaq və artan tranzit potensialını daha dayanıqlı gəlir mənbəyinə çevirməkdir. Bunun üçün isə həm dəmir yolu tariflərinin rəqabət qabiliyyətinin artırılması, həm də Xəzər üzərindən liman xidmətlərinin sürətləndirilməsi vacibdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, Orta Dəhlizin genişləndirilməsi istiqamətində beynəlxalq tərəfdaşlıqlar güclənir və Azərbaycanın coğrafi mövqeyi bu prosesdə unikal üstünlük təmin edir.

Nəticə etibarilə, 2025-ci ilin ilk yarımilində əldə olunan nəticələr ölkənin logistika siyasətində optimallaşdırma zərurətini göstərir. Gələcək dövrdə dəmir yolu və dəniz nəqliyyatının inteqrasiyası, rəqəmsal izləmə texnologiyalarının tətbiqi və tariflərin çevikləşdirilməsi yük axınlarını artıraraq gəlirlərin yüksəlməsinə gətirib çıxara bilər. Azərbaycan üçün əsas məqsəd təkcə tranzit marşrut olmaq yox, həm də əlavə xidmətlər üzərindən daha yüksək dəyər zənciri yaratmaqdır.

Nuray,
Aznews.az