Tullantı suların idarə olunması: ekoloji məsuliyyət və iqtisadi zərurət- - ŞƏRH

Tullantı suların düzgün idarə olunması mövzusu hazırda ölkəmizin ekoloji və iqtisadi sabitliyi üçün ən aktual məsələlərdən biridir. Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyi yanında Suların İstifadəsinə və Mühafizəsinə Dövlət Nəzarəti Xidmətinin açıqlamasında qeyd olunub ki, mərkəzləşdirilmiş kanalizasiya sistemi olmayan ərazilərdə tullantı suların çirkab quyularında toplanması və bu qurğuların texniki normalara uyğun inşası zəruri sayılır. Əks halda müəssisə və təşkilatlar inzibati və cinayət məsuliyyəti ilə üzləşə bilərlər. Bu yanaşma yalnız hüquqi məsuliyyət deyil, həm də iqlim dəyişikliyi və su qıtlığı şəraitində ətraf mühitin qorunması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.

Tullantı suların idarə edilməsində əsas problemlərdən biri sənaye müəssisələrinin yaratdığı yüksək tərkibli çirkləndirici maddələrdir. Statistik məlumatlara görə, Azərbaycanda sənaye tullantılarının ümumi həcmində məhz kimya, energetika və metallurgiya sahələrinin payı daha yüksəkdir. Belə şəraitdə lokal təmizləyici qurğuların tətbiqi həm ətraf mühit, həm də iqtisadi təhlükəsizlik üçün vacibdir. Çünki təmizlənməmiş suların birbaşa axıdılması torpağın münbitliyini azaldır, su hövzələrinin bioloji balansını pozur və kənd təsərrüfatına mənfi təsir göstərir. Bu, dolayısı ilə ərzaq təhlükəsizliyi məsələsinə də toxunur, çünki çirklənmiş suyun təsiri ilə məhsuldarlıq azalır və bazarda qiymətlərin sabitliyi risk altına düşür.

Müasir texnologiyalar tullantı suların təkrar istifadəsinə də imkan yaradır. Bir sıra ölkələrdə sənaye və məişət suları filtrasiya edildikdən sonra ya texniki məqsədlər üçün, ya da kənd təsərrüfatı suvarmalarında istifadə olunur. Azərbaycanda da bu praktikanın tətbiqi su qıtlığının artdığı bir dövrdə iqtisadi cəhətdən qənaət və əlavə resurs mənbəyi formalaşdırır. Məsələn, BMT-nin hesabatlarına görə, dünyada təmizlənmiş tullantı suların 11 faizi yenidən istifadəyə yönləndirilir, halbuki region ölkələrində bu göstərici hələ də aşağıdır. Azərbaycanın bu istiqamətdə addım atması həm resursların optimallaşdırılması, həm də beynəlxalq öhdəliklərin yerinə yetirilməsi baxımından vacibdir.

Qanunvericilikdə nəzərdə tutulan cərimə və cinayət məsuliyyəti təsadüfi deyil. Bu, ekoloji məsuliyyətsizliyin iqtisadi nəticələrinin də ağır ola biləcəyini göstərir. Bir müəssisə tullantı suları düzgün idarə etmədikdə yalnız təbiətə deyil, öz istehsal prosesinə də zərər vurmuş olur. Çirklənmiş mühit istehsal gücünü zəiflədir, əlavə xərclər yaradır və ixrac potensialına mənfi təsir göstərir. Beləliklə, bu məsələ dövlətin ekoloji siyasətindən daha çox, bizneslərin öz iqtisadi maraqlarına da toxunur.

Nəticə etibarilə, tullantı suların düzgün idarə olunması ekoloji təhlükəsizliyin qorunması ilə yanaşı, iqtisadi dayanıqlığın təminində də mühüm rol oynayır. Lokal təmizləyici qurğuların tətbiqi, təkrar istifadənin genişləndirilməsi və mövcud normativlərin sərt şəkildə icrası Azərbaycanın su resurslarının idarə edilməsində yeni keyfiyyət mərhələsi yarada bilər. Bu istiqamətdə həm dövlət qurumlarının, həm də özəl sektorun birgə məsuliyyət daşıması iqlim dəyişikliyi fonunda ölkənin su təhlükəsizliyini gücləndirəcək əsas mexanizmdir.

Nuray,

Aznews.az