Azərbaycanda qablaşdırma üzrə yeni dövlət standartları qəbul edilib - ŞƏRH

Prezident yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Standartlaşdırma İnstitutu (AZSTAND) tərəfindən qablaşdırmaya dair 12 yeni dövlət standartının qəbul edilməsi, ölkənin ekoloji idarəetmə və istehsal səmərəliliyinə yönəlik strateji addım kimi qiymətləndirilir. Yeni normalar qablaşdırma məhsullarının tərkibi, istehsalı, təkrar emalı və utilizasiyası üzrə beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılmışdır. Qəbul edilən standartlar ətraf mühitin qorunması, resursların optimallaşdırılması və dövri iqtisadiyyat modelinə keçidin gücləndirilməsi baxımından mühüm mərhələ təşkil edir.

Hazırda qlobal qablaşdırma sənayesi illik təxminən 1,2 trilyon dollarlıq bazara malikdir və bu rəqəm 2030-cu ilə qədər 1,7 trilyon dollara qədər artacağı proqnozlaşdırılır. Qablaşdırma materiallarının təxminən 40 faizi plastikdir və BMT məlumatlarına görə, hər il dünyada 400 milyon ton plastik tullantı yaranır. Bu rəqəmlər fonunda, AZSTAND-ın yeni standartları Azərbaycanın beynəlxalq ekoloji öhdəlikləri və “Yaşıl artım” strategiyası ilə paralel şəkildə formalaşır. Qablaşdırmanın istehsal və utilizasiya mərhələsində tətbiq ediləcək yeni tələblər tullantıların azaldılması, material dövriyyəsinin artırılması və enerji bərpa mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsinə xidmət edir.

Yeni standartların əsas məğzi “qabaqlayıcı tədbirlər” və “mənbələrin azaldılması” prinsiplərinə əsaslanır. Bu yanaşma Avropa İttifaqının 2018-ci ildən etibarən tətbiq etdiyi “Circular Economy Package” modelinə uyğun qurulub. Qablaşdırmanın kompostlaşdırıla bilməsi, biodeqradasiya qabiliyyəti, təkrar emal dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsi və enerjiyə çevrilmə potensialı kimi meyarlar konkret metodlarla ölçüləcək. Məsələn, AZS EN 13432:2025 və AZS EN 14046:2025 standartları kompost və biodeqradasiya proseslərinin sınaq şərtlərini müəyyən edir ki, bu da həm yerli istehsalçılara texniki uyğunlaşma, həm də ixrac yönümlü məhsullar üçün sertifikasiya imkanı yaradır.

İqtisadi aspektdən yanaşdıqda, yeni standartların tətbiqi yerli istehsalçıların ilkin mərhələdə əlavə xərclərlə üzləşməsinə səbəb ola bilər. Lakin bu, orta və uzunmüddətli dövrdə ekoloji məsuliyyətli istehsalın iqtisadi səmərəliliyini artıracaq. Dünya Bankının hesablamalarına əsasən, təkrar emal və yaşıl texnologiyalar sahəsində hər 1 milyard dollarlıq sərmayə təxminən 10 min yeni iş yeri yaradır. Azərbaycanda bu istiqamətdə atılan addımlar, xüsusilə də təkrar emal müəssisələrinin genişləndirilməsi və qablaşdırma tullantılarının çeşidlənməsi sisteminin tətbiqi, həm daxili bazarda rəqabəti, həm də ixrac potensialını artıracaq.

Sosial baxımdan bu standartların tətbiqi ekoloji şüurun formalaşmasına və istehlak davranışlarının dəyişməsinə dəstək verir. Qablaşdırma yalnız məhsulun qorunma vasitəsi deyil, həm də istehlakçı ilə istehsalçı arasında məsuliyyət körpüsüdür. Davamlı istehsal və istehlak vərdişlərinin formalaşması isə uzunmüddətli perspektivdə həm ətraf mühitin, həm də insan sağlamlığının qorunmasına yönəlib. Yeni qaydalar həmçinin təhsil və maarifləndirmə sahəsində də yeni yanaşmalar tələb edir. Ekoloji məsuliyyət artıq yalnız istehsalçıların deyil, həm də cəmiyyətin ortaq dəyərinə çevrilməkdədir.

Qlobal miqyasda Skandinaviya ölkələri, Yaponiya və Almaniya kimi dövlətlər artıq 2035-ci ilə qədər tam təkrar emal edilə bilən qablaşdırma məqsədi qoyublar. Azərbaycan da bu istiqamətdə mərhələli şəkildə irəliləyir. “Yaşıl enerji zonaları”, tullantısız istehsal konsepsiyaları və yeni qablaşdırma standartları ölkənin ekoloji modernizasiya xəritəsində bir-birini tamamlayan elementlərdir. Bu sistemin uğurlu tətbiqi həm də regional ixrac üçün keyfiyyət göstəricisi rolunu oynayacaq.

Beləliklə, yeni standartların tətbiqi yalnız texniki tənzimləmə deyil, həm də iqtisadi, ekoloji və sosial modernizasiya prosesinin mühüm hissəsidir. Bu yanaşma Azərbaycanın ekoloji dayanıqlılıq üzrə milli prioritetləri ilə uzlaşır və istehsalın keyfiyyətini beynəlxalq bazarlarda tanınan səviyyəyə qaldırmağa yönəlib. Nəticə etibarilə, bu addım həm ekosistemin qorunması, həm də iqtisadi çevikliyin artırılması baxımından uzunmüddətli faydalar vəd edir.

Nuray,

Aznews.az