TAP ilə Azərbaycandan Avropaya qaz tədarükü sifarişlərinin həcmləri artıb - ŞƏRH

Azərbaycan qazının Avropaya nəqlində mühüm rol oynayan Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) üzrə son sifariş göstəriciləri Avropa enerji bazarındakı dəyişkən tələbin və mövsümi dalğalanmaların bariz əksini nümayiş etdirir. TAP-ın Yunanıstanın Kipoi çıxış nöqtəsindən oktyabrın 20-də 366 milyon 941 min 291 kVt/saat həcmində sifariş qeydə alınıb ki, bu da ötən həftə ilə müqayisədə 1,93 faiz artım deməkdir. Lakin eyni zamanda oktyabrın 21-dən 27-dək olan dövr üçün ümumi sifarişlərin 8 faizədək azaldığı görünür. Bu dinamika yalnız Kipoi deyil, həmçinin Komotini, Nea Mesimvria və Melenduqno çıxış nöqtələrində də müəyyən qədər sabit, lakin enişli-yoxuşlu tendensiyanın müşahidə olunduğunu göstərir.

TAP üzrə sifarişlərin həftəlik dəyişməsi ilk baxışda texniki və logistik amillərlə izah olunsa da, əslində bu, Avropa qaz bazarındakı daha dərin iqtisadi və geosiyasi proseslərin nəticəsidir. Avropa İttifaqı 2022-ci ildən etibarən Rusiya qazından asılılığını azaltmaq üçün müxtəlif mənbələrə yönəlməyə başlayıb və bu istiqamətdə Azərbaycan qazının strateji rolu əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Lakin Avropa bazarında qaz tələbinin strukturunda müşahidə edilən mövsümi azalmalar, sənaye istehsalının həcminin enməsi və alternativ enerji mənbələrinin payının artması tədarük göstəricilərinə birbaşa təsir göstərir. Bu səbəbdən TAP vasitəsilə nəql edilən qazın həcmi bəzən artım, bəzən isə eniş fazası yaşayır.

İtaliyanın Melenduqno çıxış nöqtəsindən sifarişlərin 1,83 faiz artması, lakin növbəti həftə üçün 8 faizədək azalması da Avropa qaz anbarlarının doluluq səviyyəsi və qiymət dinamikası ilə əlaqəlidir. 2025-ci ilin payız dövründə Avropa qaz anbarlarının doluluq səviyyəsi 95 faiz civarındadır ki, bu da təbii olaraq idxal tələbinin müəyyən müddətlik azalmasına səbəb olur. Buna baxmayaraq, Azərbaycanın təbii qaz ixracı üçün TAP-ın strateji əhəmiyyəti dəyişməz qalır, çünki bu kəmər Cənub Qaz Dəhlizinin əsas hissəsi kimi həm enerji təhlükəsizliyini, həm də regionun iqtisadi sabitliyini təmin edən geoiqtisadi arteriyadır.

Azərbaycanın TAP vasitəsilə qaz nəqli təkcə ticarət göstəriciləri ilə deyil, həm də siyasi və iqtisadi etibarlılıq amili ilə önə çıxır. Avropa ölkələrinin, xüsusilə də İtaliya, Yunanıstan və Bolqarıstanın enerji balansında Azərbaycan qazının payı 10 faiz civarında olsa da, bu payın stabil saxlanılması Avropa enerji təhlükəsizliyi üçün önəmli tampon rolunu oynayır. Eyni zamanda Azərbaycanın qaz təchizatında uzunmüddətli müqavilə çərçivələrinin mövcudluğu qiymət dalğalanmalarının mənfi təsirlərini minimuma endirir. Bu baxımdan TAP yalnız boru kəməri deyil, həm də iqtisadi sabitlik alətidir.

Avropada enerji keçidi və yaşıl transformasiya proseslərinin sürətlənməsi fonunda qazın rolu müvəqqəti azalma göstərə bilər, lakin bu resursun strateji əhəmiyyəti yaxın onillikdə qorunacaq. Qazın çevik və nisbətən təmiz enerji mənbəyi olması səbəbindən, o, bərpa olunan enerji sistemlərinin sabitliyini təmin edən körpü rolunda çıxış edir. Azərbaycan da bu reallığı nəzərə alaraq həm qaz infrastrukturunun modernləşdirilməsini, həm də ixrac marşrutlarının şaxələndirilməsini davam etdirir. Bununla da ölkə təkcə enerji ixracatçısı kimi deyil, həm də etibarlı tərəfdaş kimi Avropa enerji təhlükəsizliyinin vacib komponentinə çevrilir.

Nəticə etibarilə, TAP üzrə həftəlik sifariş fərqləri qısamüddətli bazar dəyişiklikləri kimi görünsə də, uzunmüddətli perspektivdə Azərbaycanın enerji siyasətinin sabitliyinə və Avropa ilə əməkdaşlığın dərinləşməsinə təsir edən mühüm indikatorlardır. Bu göstəricilər həm də Cənub Qaz Dəhlizinin davamlılığını və regionun enerji xəritəsində Azərbaycanın artan rolunu təsdiqləyir.

Nuray,

Aznews.az