Dabaqla mübarizədə real risklər və idarəetmə mexanizmləri

Azərbaycanda dabaq xəstəliyinin bəzi ərazilərdə qeydə alınması cəmiyyətdə müəyyən narahatlıqlara səbəb olsa da, mövcud vəziyyətin insan sağlamlığı üçün ciddi təhlükə yaratmadığı aydın şəkildə görünür. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Heyvandarlığın təşkili və monitorinqi şöbəsinin müdiri Bayandur Rzayevin açıqlamasına əsasən, dabaq xəstəliyinin insanlara keçmə ehtimalı demək olar ki, sıfıra bərabərdir. O qeyd edib ki, xəstəlik əsasən cütdırnaqlı heyvanlar arasında yayılır və yüksək kontagiozluğa malik olsa da, insanlara yoluxma yalnız çiy heyvan mənşəli qidaların qəbulunda mümkündür. Azərbaycanda isə bu cür məhsulların çiy şəkildə istifadəsi ənənəsi olmadığından infeksiya riski faktiki olaraq mövcud deyil.

Dabaq, virus mənşəli iti gedişli infeksion xəstəlik olaraq, heyvanlarda bədən temperaturunun yüksəlməsi, ağız boşluğunda və dırnaq nahiyələrində aftalı zədələnmələr ilə səciyyələnir. Xəstəliyin spesifik müalicəsi olmasa da, simptomatik üsullar, vitamin-mineral kompleksləri və dezinfeksiya tədbirləri sayəsində sağalma 7-14 gün ərzində mümkündür. Müalicə sonrası heyvanlarda təbii immunitetin yaranması da xəstəliyin təsirinin məhdudlaşmasında mühüm amildir. Bununla yanaşı, xəstəliyin təfriqəsi və laborator təsdiqi prosesi düzgün aparılmadıqda, oxşar simptomlar verən digər xəstəliklərlə qarışdırılma riski mövcuddur ki, bu da yalnız mütəxəssislərin nəzarəti ilə minimuma endirilir.

Son illər ərzində Azərbaycanda heyvan xəstəliklərinə qarşı həyata keçirilən profilaktik tədbirlər ardıcıl şəkildə gücləndirilib. 2023-cü ildən etibarən dabaq xəstəliyinə qarşı peyvənd proqramına əlavə tipin daxil edilməsi bu istiqamətdə atılan mühüm addımlardan biridir. Beləliklə, artıq 4 tipə qarşı peyvəndləmə aparılır və ehtiyac yarandığı halda 5-ci tipin də əlavə edilməsi planlaşdırılır. Bu, ölkənin epizootik sabitliyinin qorunmasına yönəlmiş preventiv yanaşmanın tərkib hissəsidir. Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi arasında koordinasiyalı fəaliyyət sayəsində dezinfeksiya və monitorinq işləri mütəmadi həyata keçirilir, bu isə heyvandarlıq sektorunun dayanıqlığına bilavasitə təsir göstərir.

Dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, dabaq xəstəliyinin əsasən inkişaf etməkdə olan və ya geniş heyvandarlıq bazasına malik ölkələrdə periodik olaraq qeydə alındığı müşahidə olunur. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatına görə, 2023-2024-cü illərdə İran, Türkiyə, Pakistan və Hindistan kimi ölkələrdə lokallaşdırılmış dabaq hallarına rast gəlinib. Bu halların əksəriyyətində infeksiyanın nəzarət altına alınması məhz vaxtında aparılan peyvəndləmə və hərəkət məhdudiyyətləri ilə təmin edilib. Azərbaycan bu baxımdan regional kontekstdə qabaqlayıcı tədbirlər görən ölkələr sırasında yer alır. Çünki peyvəndləmə, dezinfeksiya və biotəhlükəsizlik tədbirləri sistematik xarakter daşıyır və beynəlxalq tövsiyələrə tam uyğun həyata keçirilir.

İqtisadi aspektdən yanaşdıqda, dabaq xəstəliyinin nəzarət altında saxlanması kənd təsərrüfatı və xüsusilə heyvandarlıq ixracının davamlılığı baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Belə ki, heyvan xəstəliklərinin yayılması ixrac potensialını məhdudlaşdıra, ət və süd məhsulları bazarında sertifikatlaşdırma proseslərinə təsir göstərə bilər. Azərbaycan bu riski minimuma endirərək həm daxili bazarın sabitliyini qoruyur, həm də xarici ticarət tərəfdaşları qarşısında etibarlılığını saxlayır. Xüsusilə də son illərdə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin beynəlxalq laboratoriya standartlarına keçidi bu etimadı daha da gücləndirib. Dabaq kimi xəstəliklərin qarşısının alınması, həm kənd təsərrüfatı istehsalçılarının gəlirlərinin sabitliyini, həm də ölkənin ümumi ərzaq təhlükəsizliyinin davamlılığını təmin edir.

Ümumilikdə, Azərbaycanda dabaq xəstəliyinin nəzarət altında saxlanması sistemli baytarlıq nəzarətinin, peyvəndləmə proqramlarının və ictimai sağlamlıq siyasətinin düzgün koordinasiyasının nəticəsidir. Xəstəliyin insanlara keçmə riskinin sıfıra yaxın olması isə bu sahədə görülən tədbirlərin effektivliyini sübut edir. Mövcud vəziyyət həm elmi, həm də institusional səviyyədə düzgün idarəetmə modelinin formalaşdığını göstərir. Bu istiqamətdə davamlı monitorinqlər və beynəlxalq təcrübənin tətbiqi ölkənin heyvandarlıq sektorunun təhlükəsizliyinə və rəqabət qabiliyyətinə uzunmüddətli təsir göstərəcək.

Nuray,

Aznews.az