Batat idxalının kəskin azalması kiçik tutumlu bazarda qlobal təklif dəyişikliklərinin təsirini gücləndirir - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycan 7.2 ton batat idxal edib və ümumi dəyər 10.4 min dollar təşkil edib. Həm kəmiyyət, həm də dəyər baxımından ötən ilə nisbətən ciddi azalma qeydə alınıb, ümumi geriləmə müvafiq olaraq 88 və 72 faiz həcmindədir. İdxal daha çox ABŞ, Misir, İspaniya və Yaponiyadan həyata keçirilib, həmçinin 14 il sonra ilk dəfə İspaniyadan tədarük baş verib.

Müşahidə edilən azalma tendensiyası təkcə istehlak davranışı ilə bağlı deyil, daha geniş bazar faktorlarının cəmləndiyi struktur dəyişikliyi təsiri yaradır. Batat Azərbaycanda hələ də geniş yayılmamış niş məhsul sayıldığından, idxal dinamikası qlobal qiymətlərdən, logistika marşrutlarından və yerli rəqabət mühitindən daha kəskin asılıdır. Son ildə beynəlxalq daşımaların yüngülləşməsinə baxmayaraq, bir sıra ölkələrin öz daxili tələblərinə görə ixrac prioritetlərini dəyişməsi bu məhsul üzrə tədarük axınlarını zəiflədir. ABŞ və Misir kimi əsas təchizatçıların satış həcmlərini azaltması da bununla yanaşı bazarın kiçik həcmli olmasından qaynaqlanan qiymət elastikliyini gücləndirir. Kiçik bazarlarda istehlakçının seçim intervalı daraldıqca, maya dəyəri ilə perakəndə qiymət arasındakı fərq daha kəskin görünür və bu da tələbin azalmasına təsir edir.

Digər mühüm məqam ondan ibarətdir ki, region ölkələrində yerli alternativlərin artması batat kimi idxaldan asılı məhsulların payını aşağı sala bilir. Dünyanın müxtəlif regionlarında fermer təsərrüfatları batat istehsalını genişləndirir, çünki məhsul yüksək qida dəyərinə və ekoloji davamlı istehsal imkanına malikdir. Lakin Azərbaycanda bu istiqamət yeni olduğundan bazar hələ idxal üzrə formalaşmış ənənəvi strukturu tam dəyişmir. Bununla belə, tədarükün məhz tarixdə ilk dəfə İspaniyadan baş verməsi bazarın təklif tərəfinin müxtəlifləşdiyini göstərir. Bu tip dəyişikliklər kiçik tutumlu bazarlarda qiymət sabitliyi baxımından müsbət təsir yarada bilir, çünki tək mənbəyə bağlılıq azalır.

Ümumi mənzərə göstərir ki, batat idxalındakı kəskin azalma qlobal bazar çevikliyinin, istehlak seqmentinin məhdudluğunun və logistika xərclərinin kombinə olunmuş təsirinin nəticəsidir. Eyni zamanda bazara yeni ölkələrin daxil olması məhsul çeşidinin artması üçün potensial açır və gələcəkdə tələb dəyişkənliyinə müvafiq yönümlü qiymət formalaşmasına imkan yaradır. Nəticələr batat bazarının həcminin kiçik olmasına baxmayaraq struktur baxımından dinamik qalmağa meyilli olduğunu, dəyişən beynəlxalq təklif xəttinin isə bu dinamikanı müntəzəm şəkildə formalaşdırdığını göstərir.

Aznews.az