İctimai iaşə sektorunda artım müşahidə olunur - ŞƏRH

2025-ci ilin yanvar noyabr aylarında Azərbaycanda ictimai iaşə dövriyyəsinin real ifadədə 12,8 faiz artaraq 2 milyard 488,8 milyon manata çatması istehlak davranışlarında və xidmət sektorunda baş verən daha dərin struktur dəyişikliklərinin göstəricisi kimi dəyərləndirilə bilər. Rəqəmlər təkcə dövriyyə artımını deyil, eyni zamanda əhalinin gündəlik xərcləmə prioritetlərinin, şəhər həyatının və sosial istehlak mədəniyyətinin necə transformasiya olunduğunu ortaya qoyur. Xüsusilə son illərdə ictimai iaşənin sadəcə qida təminatı deyil, sosiallaşma və həyat tərzinin ayrılmaz hissəsinə çevrilməsi bu artımın əsas izahlarından biridir.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatları göstərir ki, dövriyyənin yarıdan çoxunun hüquqi şəxslərin payına düşməsi bazarda institusional oyunçuların mövqeyinin gücləndiyini təsdiqləyir. Hüquqi şəxslər üzrə dövriyyənin 12,9 faiz artaraq 1 milyard 263 milyon manata yüksəlməsi şəbəkə restoranların, kafe brendlərinin və sistemli xidmət göstərən ictimai iaşə obyektlərinin bazarda daha dayanıqlı model formalaşdırdığını göstərir. Bu tendensiya qlobal miqyasda da müşahidə olunur. Məsələn, Avropa İttifaqı ölkələrində pandemiyadan sonrakı dövrdə ictimai iaşə sektorunun bərpası əsasən məhz şəbəkə formatlı obyektlər hesabına baş verib. Onlar xərclərin optimallaşdırılması, logistika və brend tanınırlığı sayəsində daha çevik reaksiya vermək imkanına malik olublar.

Fiziki şəxslərin payının hələ də 48,8 faiz səviyyəsində qalması isə Azərbaycanın ictimai iaşə bazarının ikili strukturunu qoruduğunu göstərir. Kiçik ailə biznesləri, fərdi kafe və restoranlar hələ də bazarın mühüm hissəsini təşkil edir. Bu model bir tərəfdən regionlarda məşğulluğun saxlanmasına, digər tərəfdən isə yerli kulinariya mədəniyyətinin yaşadılmasına xidmət edir. Qlobal təcrübədə, xüsusilə İtaliya və Türkiyə kimi ölkələrdə, məhz bu cür kiçik iaşə obyektləri şəhərlərin turizm cazibəsinin əsas elementlərindən biri hesab olunur. Azərbaycanda da analoji potensial mövcuddur və dövriyyə artımı bunu dolayı yolla təsdiqləyir.

Artımın səbəblərinə diqqət yetirdikdə, bir neçə paralel faktor ön plana çıxır. İlk növbədə real gəlirlərin tədricən bərpası və istehlakçıların evdənkənar qidalanmaya daha çox vəsait ayırması müşahidə olunur. Digər tərəfdən, urbanizasiya və böyük şəhərlərdə iş ritminin dəyişməsi evdə yemək hazırlamağa ayrılan vaxtın azalmasına gətirib çıxarır. Bu isə ictimai iaşəyə tələbi struktur olaraq artırır. Qlobal səviyyədə aparılan araşdırmalar göstərir ki, orta gəlirli ölkələrdə ictimai iaşə dövriyyəsinin artımı çox vaxt həyat tərzi dəyişiklikləri ilə birbaşa bağlı olur və bu proses geriyə dönüşlü olmur.

İctimai iaşə sektorundakı artım yalnız daxili istehlakla məhdudlaşmır. Turizm axınlarının bərpası, beynəlxalq tədbirlərin və regionlarda iqtisadi aktivliyin artması da bu sahəyə əlavə impuls verir. Bir çox ölkələrdə ictimai iaşə turizm gəlirlərinin mühüm komponenti sayılır. Azərbaycanda da son illər bu sahə tədricən turizm ekosisteminin ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Dövriyyədəki ikirəqəmli artım bu baxımdan müsbət siqnaldır.

Eyni zamanda, artan dövriyyə sektorun qarşısında yeni çağırışlar da yaradır. Xərclərin yüksəlməsi, əmək bazarında rəqabət, keyfiyyət standartlarının qorunması və rəqəmsal həllərin tətbiqi yaxın illərdə əsas gündəm mövzuları olacaq. Qlobal bazarlarda ictimai iaşə sektorunun rəqabət qabiliyyəti artıq təkcə menyu və qiymətlə deyil, xidmət sürəti, texnologiya istifadəsi və davamlılıq yanaşması ilə ölçülür. Bu tendensiyaların Azərbaycanda da tədricən güclənməsi gözləniləndir.

Nəticə etibarilə, 2025-ci ilin yanvar noyabr göstəriciləri ictimai iaşə sektorunun iqtisadiyyatda artan rolunu aydın şəkildə ortaya qoyur. Bu artım təkcə statistik göstərici deyil, eyni zamanda istehlakçı davranışlarının dəyişməsi, biznes modellərinin təkamülü və şəhər həyatının yeni ritminin əksidir. Mövcud dinamika göstərir ki, ictimai iaşə yaxın illərdə də qeyri neft iqtisadiyyatının ən çevik və sürətlə böyüyən sahələrindən biri olaraq qalacaq.

Aznews.az