Valyuta ehtiyatlarında avqust artımı bazara nə deyir - ŞƏRH

Cari ayın yekunu Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarının avqustda daha 58,2 milyon dollar və ya 0,52 faiz artaraq 11 milyard 249 milyon dollara çatdığını göstərir. Şəkillərdəki zaman sırası 2024-cü ilin payızında baş verən geriçevrilmədən sonra ehtiyatların 2025-ci ildə demək olar ki, hər ay addım-addım bərpa olunduğunu təsdiqləyir, ilin əvvəlinə nisbətdə artım 289,9 milyon dollar, yəni 2,6 faizdir. 2024-cü ilin son rübündə qeydə alınmış 836,3 milyon dollarlıq azalma tənzimləyici tərəfindən intervensiya ilə yox, dövlət xərclərinin dövri yüklənməsi ilə izah edilmişdi, qrafik də həmin enişin noyabrda kəskinləşdiyini, yanvarda təsirinin davam etdiyini, fevraldan etibarən isə ardıcıl artım xəttinin yarandığını göstərir.

Göstəricilərin trayektoriyası valyuta bazarında tələb və təklifin tarazlığının qorunduğu siqnalını verir. Sabit məzənnə rejiminin dayanıqlığı üçün iki əsas sütun var, ehtiyat kəmərinin səviyyəsi və məzənnədə stabillik. Həftəlik hərracların nəticələrinin ayrıca paylaşılmaması, yalnız ay və rüb üzrə ümumi göstəricilərin açıqlanması ilə bağlı yeni kommunikasiya yanaşması da məhz bu iki meyarın izlənməsini önə çəkir. Praktik baxımdan, əgər məzənnə dəyişmir və ehtiyatlar azalmırsa, deməli, hərraclarda tələb tam ödənilir, tədarük də sabitdir. Avqustda kiçik, lakin ardıcıl artımın davam etməsi qısa müddətdə kəskin alıcılıq təzyiqinin formalaşmadığını göstərir.

İlin qrafik mənzərəsi həm də fiskal dövriliklə monetar tarazlığın qarşılıqlı təsirini nümayiş etdirir. Keçən ilin son rübündə büdcə icrasının yekun mərhələsi, rekonstruksiya layihələrinə ödənişlər və idxal hesablı xərclər hesabına manat likvidliyi artdıqca dollara çevrilmə tələbi yüksəlmiş, nəticədə ehtiyatlar azalmışdı. Bu il isə enerji ixracından daxilolmalar, dövlət maliyyə axınlarının daha bərabər paylanması və bank sisteminin manat likvidliyinin sterilizasiya alətləri vasitəsilə idarə olunması fonunda ehtiyatların bərpası baş verir. Şəkillərdə 2025-ci ilin fevral avqust xəttində müsbət zonada ardıcıl ayların çoxluğu məhz bu balansın göstəricisidir.

Valyuta ehtiyatlarının həcmi təkcə məzənnə sabitliyinin texniki təminatı deyil, həm də xarici maliyyə şoklarına qarşı sığorta rolunu oynayır. Enerji qiymətlərində qısa müddətli dalğalanmalar, qeyri neft idxalının mövsümi artımı, iri layihələr üzrə avans ödənişləri kimi amillər rezervlərə təsir edə bilər. Bu mənzərədə avqust göstəricisi risklərin idarəolunan çərçivədə qaldığını, Mərkəzi Bankın bazar davranışına ehtiyatlı yanaşma nümayiş etdirdiyini göstərir. Qrafiklərdə 2024-cü ilin sentyabrında zirvəyə yaxınlaşan səviyyədən sonra payız enişi və 2025-ci ildə yuxarıya istiqamətlənən xətt, ehtiyat kəmərinin orta müddətdə yenidən konfort zonaya dönməsi ilə nəticələnib.

Bazar mexanikası baxımından bu dinamika banklararası valyuta bazarında gözləntilərin sakitləşməsinə, depozit və kredit faizlərinin qərar çərçivəsinə daha səmərəli ötürülməsinə şərait yaradır. Ehtiyatların artması ölkənin xarici likvidlik mövqeyini möhkəmləndirdiyi üçün borc alətlərinin risk primini də yumşaldır, bu isə real sektorda maliyyələşmə xərclərinə dolayı kanal ilə müsbət təsir edir. Digər tərəfdən, ehtiyatların yığılması monetar tərəfdən sterilizasiya yükünü artırır, ona görə də valyuta alqı satqısında hər ay kiçik həcmli, lakin ardıcıl balanslaşdırıcı əməliyyatlar məntiqli görünür, əsas məqsəd məzənnə sabitliyini qorumaqla daxili likvidliyi kəskin sıxmamaqdır.

İnformasiya axınının strukturlaşdırılması da bazar davranışı üçün əhəmiyyətlidir. Hərracların hər buraxılış üzrə açıqlanmasından imtina, lakin ay və rüb üzrə yekun rəqəmlərin paylaşılması, müzakirələri gündəlik epizodik həcmlərdən strateji təmayüllərə yönəldir. Reklam effekti yaradan hərrac dalğalanmalarının önəmsizləşdirilməsi valyuta bazarında həssaslıq kanallarını azaldır, bunun əvəzində ehtiyatlar və məzənnə kimi fundamental göstəricilərə diqqəti cəmləyir. Avqust nəticəsi bu yanaşmanın işləkliyini gücləndirən əlavə dəlildir, çünki məlumat boşluğu deyil, məhz sistemli göstəricilər bazar üçün siqnal rolunu oynayır.

İqtisadi siyasətin böyük şəkli ilə əlaqə qurduqda, ehtiyat trayektoriyası enerji ixracından gələn valyuta təklifi, qeyri neft sektorunun idxal tələbi və büdcə xərclərinin ritmi arasında tarazlığın saxlandığını göstərir. Gələcək aylarda idxal yönlü investisiya layihələrinin qrafiki, mövsümi istehlak səbəbi ilə xarici ticarət balansındakı dalğalanmalar və beynəlxalq qiymət konyukturası həlledici olacaq. Buna baxmayaraq avqustda qeydə alınan 11 milyard 249 milyon dollarlıq səviyyə, keçən ilin payızında yaranmış boşluğu böyük ölçüdə doldurub və ehtiyatların orta müddətdə yuxarı zolaqda möhkəmlənməsi üçün baza yaradır.

Nəticə etibarilə, şəkillərdə əks olunan müsbət dinamika və ayın yekun göstəricisi göstərir ki, valyuta bazarında tarazlıq prinsipi qorunur, ehtiyat kəməri isə funksional sığorta rolunu lazımi səviyyədə yerinə yetirir. Eyni zamanda bu mühitdə şəffaflığın aylıq və rüblük kəsimdə davam etməsi, fiskal ödənişlərin ritmini bazar siqnalları ilə uzlaşdıran koordinasiya və sterilizasiya siyasətinin incə tənzimlənməsi manatın sabitliyini və inflyasiya gözləntilərinin idarəolunmasını dəstəkləyən başlıca şərt olaraq qalır.

Nuray,
Aznews.az