21 min boşanma: Ailə institutu böhranla üz-üzədir?

2024-cü ildə Azərbaycanda boşanma hallarının statistikası ailə institutunun qarşılaşdığı çətinlikləri bir daha gündəmə gətirir. Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi məlumata əsasən, ötən il ölkədə ümumilikdə 21 min 384 boşanma halı qeydə alınıb. Bu rəqəmlərin bölgələr üzrə paylanması cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində ailə münasibətlərinin gedişatına dair mühüm ipucları verir. Məsələn, Bakıda 6673, Naxçıvanda 969, Abşeron-Xızı iqtisadi rayonunda 1945, Dağlıq Şirvanda 549, Gəncə-Daşkəsən bölgəsində 1540, Qarabağ iqtisadi zonasında 1591, Qazax-Tovuzda 1243, Quba-Xaçmazda 943, Lənkəran-Astarada 1375 boşanma halı baş verib. Həmçinin Mərkəzi Aranda 1452, Mil-Muğanda 843, Şəki-Zaqatalada 977, Şərqi Zəngəzurda 766, Şirvan-Salyanda isə 968 nikah pozulub. Əhalinin hər 1000 nəfərinə düşən boşanma hallarına baxdıqda isə ən yüksək göstərici Daşkəsəndə (3,2), ardınca Mingəçevirdə (3,1) müşahidə olunub. Ən aşağı göstəricilər isə Yardımlı, Qax (1,2), Lerik (1,1) və Cəlilabadda (1) qeydə alınıb. Bakı rayonlarında isə bu göstərici Yasamalda 4, Pirallahıda isə 1,8 olub.

Bu statistika bir sualı aktuallaşdırır: boşanma hallarının artmasına səbəb nədir? Sosial, iqtisadi və psixoloji faktorlar bu məsələdə mühüm rol oynayır. Müasir dövrdə qadınların iqtisadi müstəqilliyinin artması, şəxsi sərbəstliyə yönəlmiş dəyərlərin güclənməsi və evlilikdən gözləntilərin dəyişməsi ailə quruluşuna təsirsiz ötüşmür. Əvvəllər ailələr əsasən dözüm üzərində qurulurdusa, bu gün tərəflər bir-birindən emosional, mənəvi və maddi dəstək gözləyir. Bu gözləntilər qarşılanmadıqda isə münasibətlərdə gərginlik artır və nəticədə boşanma baş verir. Digər mühüm səbəblər sırasında ünsiyyət çatışmazlığı, emosional olgunlaşmanın zəifliyi, ailə modelinin səhv formalaşması, bəzən də qohumların və üçüncü şəxslərin təsiri qeyd oluna bilər. Sosial şəbəkələrin münasibətlərə müdaxiləsi, ailə dəyərlərinin kommersiyalaşması və fərdi xoşbəxtliyin idealizə olunması da bu dinamikaya təsir edən amillərdəndir.

Boşanma hallarını azaltmaq və ailə strukturunun daha dayanıqlı şəkildə inkişafını təmin etmək üçün kompleks və sistemli yanaşma vacibdir. Əvvəla, erkən yaşda nikahların qarşısı alınmalı, cütlüklərin emosional hazırlığı artırılmalıdır. Məktəblərdə və universitetlərdə ailə psixologiyası və münasibət bacarıqları ilə bağlı maarifləndirici proqramların tətbiqi, gənclərin özlərini və partnyorlarını daha yaxşı tanımalarına şərait yarada bilər. Eyni zamanda, nikah öncəsi psixoloji məsləhətlər və ailə terapiyaları, münasibətlərdə qarşılıqlı anlayış və empatiya bacarıqlarının inkişafı üçün güclü alət rolunu oynaya bilər. Ailə institutunu möhkəmləndirmək üçün həm də dövlətin, QHT-lərin və dini icmaların birgə çalışması, maarifləndirici kampaniyalar, sosial dəstək proqramları və münasibətlərin böhran mərhələsində olan cütlüklərə pulsuz psixoloji yardım göstərilməsi zəruridir.

Cütlüklər isə münasibətlərin ilk dövrlərindən etibarən açıq ünsiyyətə, qarşılıqlı ehtiyacları anlamağa və birlikdə problemləri çözməyə yönəlməlidirlər. Boşanma birdən-birə baş vermir – bu, illərlə yığılan anlaşılmazlıqların, susulmuş incikliklərin, ifadə olunmayan ehtiyacların nəticəsidir. Cütlüklər mübahisələr zamanı məhv etmə yox, inkişaf perspektivi ilə davranmalı, eqo yox, empatiya ilə yanaşmalıdırlar. İqtisadi çətinliklər və ailədaxili rollarla bağlı anlaşmalar da erkən mərhələdə aydınlaşdırılmalı, “hər şey öz-özünə düzələr” yanaşması tərk edilməlidir.

Ailə, hər cəmiyyətin özəyidir. Onun sağlamlığı birbaşa şəkildə cəmiyyətin psixoloji rifahına və gələcək nəsillərin formalaşmasına təsir edir. Boşanmanın özü faciə deyil – bəzən yeganə sağlam çıxış yoludur. Amma onun qarşısını almaq üçün atılacaq addımlar ailələrin keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, bütövlükdə cəmiyyətin güclənməsinə səbəb ola bilər. Əsas məsələ boşanmaya deyil, ailələrin niyə davam edə bilmədiyinə fokuslanmaqdır. Cavab isə, çox vaxt, sevgidən daha çox, anlayış və birlikdə böyümək istəyinin çatışmazlığında gizlənir.

Pərvanə,

AzNews.az