Psixoloqlar xəbərdarlıq edir: Bu davranışlar zorakılıqdır!

Azərbaycan cəmiyyətində ailə müqəddəsdir. Amma bəzən bu müqəddəslik adı altında sükutla gizlədilən, açıq danışılmayan, ad qoyulmayan zorakılıqlar baş verir. Ailə içi zorakılıq deyəndə ilk ağla gələn fiziki şiddətdir. Amma əslində çox vaxt heç bir əl qalxmır, heç bir iz qalmır, heç kim dava salmır – çünki zorakılıq səssiz, amma davamlıdır.

Psixoloji, emosional və iqtisadi zorakılıq formaları ailələrdə daha geniş yayılıb, lakin onların çoxu zorakılıq kimi tanınmır. “Ailədaxili söz söhbətdi, olar da”, “Kişidi də, əsəbiləşdi”, “Valideynin sözünə baxmaq zorundasan” – bu cür ifadələrlə zərərçəkənlərin yaşadıqları hisslər və haqları cəmiyyət tərəfindən sıxışdırılır. Bu isə uzunmüddətli travmalar, depressiya, özünü dəyərsiz hiss etmə və sosial izolyasiya ilə nəticələnir.

Psixoloqlar ailə içi zorakılığı geniş spektrdə qiymətləndirir. Ən çox yayılan, lakin çox az görünən formalar bunlardır:

Psixoloji zorakılıq – davamlı tənqid, təhqir, manipulyasiya, alçaltma

Emosional zorakılıq – susmaqla cəzalandırmaq, sevgini və diqqəti şərtli vermək (“yaxşı uşaq olsan, danışaram”)

İqtisadi zorakılıq – ailə üzvünü maddi cəhətdən asılı vəziyyətdə saxlamaq, onun işləməsinə icazə verməmək

Sosial təcrid – həyat yoldaşı və ya valideyn tərəfindən dostlardan, qohumlardan uzaqlaşdırmaq

Bu zorakılıqların heç biri qışqırıqla olmur. Onlar illərlə yığılır, yığılır və sonda bir insanın içində bütün səsi susdurur.

Ailə içi səssiz zorakılığın ən təhlükəli tərəfi odur ki, qurbanlar özlərinin zorakılığa məruz qaldığını belə dərk etmirlər. Bir çox qadın sadəcə ərinin danışmamasını, ya da nəyəsə icazə verməməsini “normal ailə həyatının bir hissəsi” kimi qəbul edir. Bəzi ailələrdə qız uşaqlarının fikri soruşulmur, onların təhsili və ya evliliyi haqqında qərarlar onlar olmadan verilir. Bu, həm də mədəni zorakılıq forması sayılır.

Uzun müddət emosional təzyiq altında yaşayan insanlar depressiyaya, özgüvən əksikliyinə və hətta fiziki xəstəliklərə (yuxusuzluq, miqren, həzm problemləri) məruz qalır. Onlar həyatlarını özlərinə aid görmür, sadəcə “rahatlıq olsun deyə” susurlar.

Səssiz zorakılığın cəmiyyətə sızmasının qarşısında bir neçə səbəb dayanır:

Utanc və qorxu – "Ərimlə aramda olanı kimsəyə deyə bilmərəm"

İnanc və ailə dəyərləri – "Ailə dağıtmaq olmaz", "Valideynə qarşı çıxmaq günahdır"

İqtisadi asılılıq – qadın və ya uşaq maddi cəhətdən tam ailə başçısından asılıdır

Təcrübəsizlik və maarifləndirmənin olmaması – insanlar bilmirlər ki, bu, zorakılıqdır

Bu səbəblər yalnız fərdi deyil, sistemli bir problemin göstəricisidir. Zorakılıq mədəniyyətini normal saymaqla, biz onu yaşadırıq.

Səssiz zorakılıqla mübarizə – hüquqi, sosial və psixoloji müdaxiləni birləşdirən kompleks yanaşma tələb edir. Amma bu yükü yalnız dövlətdən gözləmək də səhvdir. Bəzən dəyişiklik bir nəfərlə, bir cümlə ilə başlayır:

“Mənə elə gəlir, sən yaxşı deyilsən. Danışmaq istəyirsən?”

“Sənə belə münasibət düzgün deyil. Yardım axtarmağa haqqın var”

“Sənin səssiz qalmağın o demək deyil ki, haqsızsan”

Dövlət səviyyəsində isə bu sahədə daha çox psixoloji yardım mərkəzləri, pulsuz dəstək xətləri və hüquqi maarifləndirmə proqramları yaradılmalıdır. Məktəblərdə ailə və emosional sağlamlıqla bağlı dərslər keçirilməlidir. Sosial xidmət işçilərinin icmalarda aktiv rolu gücləndirilməlidir.

Zorakılıq hər zaman səsli olmur. Bəzən susmaq, geri çəkilmək, bir küncdə yığılmaq da şiddətin nəticəsidir. Cəmiyyət olaraq bu səssizliyi eşitmək, onu görmək və reaksiya vermək bizim məsuliyyətimizdir. Ailə müqəddəsdirsə, onu qorumağın yolu içində baş verən haqsızlıqları görməzdən gəlmək deyil – əksinə, sevgi və hörmətin olduğu münasibətləri təşviq etməkdir.

AzNews.az