Laçın Zirvəsi

Laçında Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan liderlərinin iştirakı ilə baş tutan zirvə görüşü Cənubi Qafqazda geosiyasi güc balansını dəyişdirə biləcək yeni bir regional mexanizmin əsasını qoyur. Bu zirvə təkcə rəmzi və strateji məna daşımır, həm də müəyyən gücləri narahat edən bir çox mesajlar verir.

Laçın görüşü üç istiqamətdə yeni mexanizmlərin aktivləşdirilməsinə səbəb olur:

1. Regional Koordinasiya və Müdafiə Bloklaşması: Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan üçbucağı artıq sadəcə siyasi əməkdaşlıq deyil, potensial olaraq hərbi və təhlükəsizlik əməkdaşlığının dərinləşdirilməsi üçün platforma kimi çıxış edir. Bu, Cənubi Qafqaz və Orta Asiya üçün yeni güc mərkəzinin formalaşması deməkdir.
2. Alternativ Nəqliyyat və Enerji Marşrutları: Zəngəzur dəhlizinin açılması, Azərbaycanın enerji və nəqliyyat siyasətinin Türkiyə və Pakistanla daha sıx inteqrasiyası Rusiya və İranın maraqlarına toxunur. Bu, Şimal-Cənub və Şərq-Qərb marşrutlarında balansın dəyişməsinə səbəb ola bilər.
3. İslam Dünyasında Liderlik İddiası: Azərbaycan və Türkiyənin Pakistanla birlikdə hərəkət etməsi, İslam dünyasında qərarverici üçlüyün formalaşmasının əlaməti kimi görünə bilər. Bu, bəzi müsəlman ölkələrində qısqanclıqla qarşılana bilər.

Rusiya üçün bu cür formatlar Moskvanın təsir dairəsinin daralması kimi görünür. Rusiya, Cənubi Qafqazda “sabitlik” bəhanəsi ilə öz mövqeyini qorumağa çalışsa da, artıq balans Türkiyə və onun müttəfiqləri istiqamətində dəyişir. Buna cavab olaraq:

• İnformasiya müharibəsi intensivləşə bilər.
• Sülhməramlıların fəaliyyəti vasitəsilə lokal gərginliklər yaradıla bilər.
• Ermənistana yönəlik gizli dəstəklər artıra bilər.
İran üçün Zəngəzur dəhlizi “qırmızı xətt” kimi qəbul olunur. Laçın görüşü və Zəngəzurla bağlı mesajlar Tehranda ciddi narahatlıq doğurur.
• İran sərhəd boyu hərbi təlimlər keçirə və sərt bəyanatlarla çıxış edə bilər.
• Azərbaycana qarşı ideoloji və dini arqumentlərlə yönəlik təzyiqlər (məsələn, dini məzhəb fərqləri) artırıla bilər.
• İranın “şimal sərhədində NATO var” ritorikası canlanacaq.

Qərb dövlətləri, xüsusən də ABŞ, Azərbaycanın enerji və nəqliyyat layihələrində önəmli tərəfdaş kimi görünür. Amma:

• İnsan haqları, media azadlığı, demokratiya kimi mövzular vasitəsilə qeyri-rəsmi təzyiq alətləri işə salınır.
• Ermənistanla sülh sazişinə dair proseslərdə siyasi şərtlər və vasitəçilik iddiaları ilə təzyiqlər artır.
• Laçın görüşü NATO üzvü Türkiyənin daha çox Cənubi Qafqaza daxil olması kimi qiymətləndirilə və Moskva ilə balanslı qalmaq üçün Bakıya təzyiq mexanizmləri tətbiq oluna bilər.

Pakistan faktoruna görə Hindistan bu formatdan narahatdır. Hindistan üçün Pakistanın belə bir strateji üçbucaqda yer alması, Cənubi Asiya üçün təhdid kimi qəbul olunur. Bakı-İslamabad yaxınlaşması Hindistanın Azərbaycanla münasibətlərini soyuda bilər.

Təzyiqlərə baxmayaraq: Bakı nə edir?

Bütün bu təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycan:

• Müstəqil qərarvermə qabiliyyətini nümayiş etdirir;
• Enerji, nəqliyyat və təhlükəsizlik sahəsində şaxələndirmə siyasətini davam etdirir;
• Qərb, Rusiya və İran arasında diplomatik balans yaratmağa çalışır;
• Qətiyyətli və mətanətli duruş nümayiş etdirərək yeni reallıqları qəbul etdirməyə çalışır.

Laçın zirvəsi Azərbaycanın sadəcə regional deyil, geopolitik aktor kimi formalaşdığını nümayiş etdirir. Bu isə həm dostları ilhamlandırır, həm də bəzi gücləri narahat edir. Ancaq bu reallıq dəyişməzdir: Azərbaycan artıq oyunun obyektindən subyektinə çevrilmişdir.

Züriyə QARAYEVA