Qapalı hərrac mexanizmi və dövlət borcunun idarə olunmasında uzunmüddətli risklər - ŞƏRH

Hesablama Palatasının "2025-ci ilin altı ayı üzrə dövlət büdcəsinin icrasının təhlilinə dair yarımillik xülasə"sində qeyd olunub ki, Maliyyə Nazirliyinin qapalı hərrac mexanizminin tətbiqi qısamüddətli dövrdə dövlət borcunun idarə olunmasında effektiv alət kimi çıxış edib, lakin uzunmüddətli perspektivdə bəzi riskləri də ehtiva edir. Bu ilin ilk yarısında qapalı hərraclar vasitəsilə dövlət istiqrazlarının emissiyası qısamüddətli öhdəliklərin idarə edilməsini təmin edib, borc portfelinin dayanıqlığını gücləndirib və bazarda maliyyə sabitliyini artırıb. Lakin Hesablama Palatası bazara yeni investorların cəlb edilməməsinin likvidlik imkanlarını məhdudlaşdırdığını və borc bazarının şaxələnməsi potensialını azaltdığını vurğulayıb ki, bu da əməliyyatların davamlılığının qiymətləndirilməsində ehtiyatlı yanaşmanın vacibliyini göstərir.

Qapalı hərrac mexanizmi dövlət qiymətli kağızlarının yerləşdirilməsi zamanı yalnız seçilmiş maliyyə institutlarının iştirak etdiyi sistemdir. Banklar, investisiya şirkətləri və sığorta təşkilatları kimi peşəkar investorların bazara cəlb olunması qısamüddətli sabitliyi təmin etsə də, bazarın genişlənməsi və şaxələnməsi baxımından limitlər yaradır. İllik müqayisədə dövriyyədə olan dövlət qiymətli kağızlarının həcminin 10,2 % artaraq 8 milyard 026,8 milyon manata çatması, istiqrazların payının 98,1 % təşkil etməsi və əsasən 2-3 illik, 5 ildən artıq və 1 illik müddətlərə bölünməsi dövlət borcunun struktur baxımından müəyyən dərəcədə balanslaşdırıldığını göstərir. Lakin iştirakçı dairəsinin məhdudluğu bazarın elastikliyini və yeni likvidlik imkanlarını məhdudlaşdırır.

Qapalı hərracın üstünlükləri arasında dövlət borcunun idarəolunması prosesində peşəkarlığın artırılması, faiz dərəcələrinin daha effektiv formalaşması və bazarda risklərin qısamüddətli idarə olunması dayanır. Bununla belə, əməliyyatların davamlılığı üçün investor bazasının şaxələndirilməsi və yeni iştirakçıların cəlb edilməsi vacibdir. Əks halda, dövlət qiymətli kağızlarının dövriyyəsi əsasən dövlət qurumları arasında dövr edərək likvidliyi məhdudlaşdırır və bazarın genişlənməsi imkanlarını azaldır.

Uzunmüddətli perspektivdə bu yanaşmanın riskləri, xüsusən maliyyə bazarının diversifikasiyasının məhdud olması və bazar iştirakçılarının məhdud dairəsi ilə bağlıdır. Bunun nəticəsində borc bazarının davamlılığı və faiz dərəcələrinin sabitliyi müəyyən risklərə məruz qala bilər. Bu baxımdan, qapalı hərrac mexanizminin tərtibatında balanslaşdırılmış strategiyanın tətbiqi, həm qısamüddətli sabitliyi təmin etməli, həm də bazarın genişlənməsini və yeni investorların cəlb edilməsini nəzərə almalıdır. Dövlət istiqrazlarının müxtəlif müddətlər üzrə yerləşdirilməsi, likvidlik idarəçiliyi və investorların aktiv iştirakı strateji baxımdan davamlı maliyyə bazarının formalaşmasına töhfə verə bilər.

Nuray,

Aznews.az