EBRD proqnozları fonunda Azərbaycanın yaxın perspektivi - ŞƏRH

EBRD-nin sentyabr hesabatına görə, Azərbaycan iqtisadiyyatı 2025-ci ildə 2 faiz, 2026-cı ildə isə 2,5 faiz artacağı proqnozlaşdırılır; bank qeyri-neft sektorundakı fəallığın neft sektorundakı zəiflikləri qismən kompensasiya edəcəyini vurğulayır. Bu qiymətləndirmə EBRD-nin Regional iqtisadi perspektivlər icmalında yer alıb və 2025 proqnozunun may ayındakı proqnozla müqayisədə bir faiz bəndi aşağı salındığını göstərir.

Son iki ilin makro göstəricilərinə nəzər saldıqda, 2024-cü ildə real ÜDM-in 4,1 faiz artması və qeyri-neft sektorunun 6,2 faizlə əsas hərəkətverici qüvvə olması iqtisadi strukturda diversifikasiya meylinin mövcud olduğunu təsdiqləyir. Bu dinamika göstərir ki, investisiya və dövlət xərclərinin məqsədyönlü yönəlməsi, eləcə də xidmət və tikinti seqmentlərinin genişlənməsi artımın əsas qaynağıdır; eyni zamanda karbohidrogen hasilatındakı eniş ümumi göstəriciləri məhdudlaşdırır. EBRD-nin ölkə profili bu tendensiyanı dəstəkləyir və qeyri-neft seqmentinin gələcək illərdə ölkənin böyüməsinə əsas töhfə verəcəyi önə çəkilir.

2025-ci ilin ilk səkkiz ayında iqtisadi aktivliyin illik 1 faiz artması, yəni yanvar-avqust dövründə ÜDM-in yalnız 1 faiz genişlənməsi, hasilatın azalması ilə bağlı qısa müddətli tənəzzülün əlaməti kimi dəyərləndirilə bilər. Rəsmi statistika göstərir ki, bu dövrdə neft-qaz sahəsindəki sözün əsl mənasında dəyər artımı zəifləyib, halbuki qeyri-neft sektoru bəzi sahələrdə artım göstərib. Qısa müddətli göstəricilər EBRD-nin aşağıya doğru düzəlişini əsaslandıran amillərdən biridir və ilin qalan hissəsində hasilatın bərpası və ixrac marşrutlarının stabil olması proqnozların reallaşmasına təsir göstərəcək.

Beynəlxalq institutların proqnozlarında fərqliliklər müşahidə olunur və bu fərqliliklər həm metodologiyadan, həm də baza ssenarilərdən qaynaqlanır. Məsələn, S&P, Fitch, Moody’s, IMF, Dünya Bankı və Asiya İnkişaf Bankı müxtəlif illik artım səviyyələri irəli sürürlər; bəzi qurumlar 2025-ci il üçün daha nikbin, digərləri daha ehtiyatlı proqnozlar veriblər. Bu cür variasiyalar modeli və risk qiymətləndirməsini necə aparmağın əksidir: bir tərəfdən neftin qiymət dəyişikliyi, digər tərəfdən regional geosiyasət, həmçinin ticarət və logistika axınlarındakı qeyri-müəyyənlik proqnozların diapazonunu genişləndirir. Müqayisəli təhlil göstərir ki, proqnozlar böyük ölçüdə həm xarici tələbin gücü, həm də daxili investisiya və infrastruktur layihələrinin icra tempi ilə bağlıdır.

Region və qlobal mühit baxımından risklər konkret və ölçüləndir: enerji qiymətlərindəki dəyişkənlik həm gəlirlər, həm də ticarət balansı üçün əsas şok mənbəyidir, qlobal ticarətdəki qeyri-müəyyənlik və proteksionist tendensiyalar ixrac imkanlarını məhdudlaşdıra bilər. EBRD-nin bütün region üçün qiymətləndirmələri bu riskləri önə çəkir, eyni zamanda borc və inflyasiya təzyiqlərinin artan təsirinə diqqət çəkir. Qlobal iqtisadi perspektivlər də göstəricilərin bərpasında və ticarət kanallarının açılmasında mühüm rol oynayır, buna görə qlobal kontekstin nəzərə alınması milli proqnozların düzgün interpretasiyası üçün vacibdir.

Məntiqi nəticə odur ki, qısa və orta müddətli iqtisadi siyasət prioritetlərini dəqiq müəyyən etmək lazımdır. Hökumətin və maliyyə institutlarının diqqətində olmalı məsələlərdən biri qeyri-neft sektorunun dayanıqlığını artırmaq üçün struktur islahatlar və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılmasıdır. İnfrastruktur investisiyalarının prioritetləşdirilməsi, mənbələrin uyğunlaşmış kommersiyalaşdırılması və ixrac marşrutlarının diversifikasiyası həm gəlir axınlarını stabilləşdirər, həm də xarici investisiya axınını cəlb edərək rəqabət qabiliyyətini yüksəldər. Eyni zamanda, makroprudensial siyasət alətləri və büdcə məsuliyyəti böyümə şoklarına qarşı əlavə qoruyucu mexanizm yaradar. Bu yanaşma həm riskləri azaltmağa, həm də iqtisadi artımın keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa xidmət edər.

Strateji əməkdaşlıqlar, xüsusən Avropa ilə enerji sahəsində birlikdə işləmək, Orta Dəhlizin genişləndirilməsi və regional sabitliyin gücləndirilməsi uzunmüddətli artım potensialını yüksəldə bilər. Ermənistanla sülh gündəliyinin irəliləməsi kimi siyasi-iqtisadi təşəbbüslər yeni logistika və ticarət marşrutlarının açılmasına səbəb ola və investorların etimadını möhkəmləndirə bilər. Bu amillər reallaşdıqda, beynəlxalq institutların daha nikbin ssenariləri üçün əsas yaranar və yerli siyasət formalaşdırıcıları bu imkanları çevik və məqsədyönlü istifadə etməlidirlər.

Praktiki tövsiyələr çərçivəsində ilk növbədə şəffaflıq və proqnozların kommunikasiyası vacibdir; investorlar və tərəfdaşlar üçün real baza ssenariləri və risk senariləri açıq şəkildə təqdim olunmalıdır. İkincisi, qeyri-neft sahələrinə yönəlmiş hədəflənmiş stimullar, təhsil və peşə hazırlığı proqramları uzunmüddətli əmək bazarının çevikliyini gücləndirər. Üçüncüsü, enerji ixrac marşrutlarının, maye qaz imkanlarının və regional nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı monetizasiya imkanlarını artıracaq və iqtisadiyyatda əlavə dayanıqlıq yaradacaq. Bu yanaşmalar həm qısa müddətli yavaşlamanın təsirlərini yumşaldar, həm də 2026 və sonrakı illərdə dayanıqlı artım üçün zəmin hazırlayar.

Ümumilikdə, EBRD-nin indiki proqnozu ehtiyatlı optimizmi əks etdirir: mövcud struktur islahatları və qeyri-neft seqmentindəki fəallığın saxlanması artımı dəstəkləyə bilər, lakin uğurun miqyası dünya bazarlarının, regional geosiyasətin və daxili siyasət qərarlarının məntiqi nəticəsindən asılı qalacaq. Azərbaycana tövsiyə edilə bilən yol makro sabitliyi qoruyub saxlamaq, infrastruktur və insan kapitalına investisiyaları artırmaq və regional ticarət imkanlarını hədəfləyən strateji əməkdaşlıqları prioritetləşdirməkdir. Bu, proqnozlarda daha nikbin ssenarilərin reallaşmasına şərait yaradacaq.

Nuray,

Aznews.az