Süni intellektdə Azərbaycan üçün real imkan: tətbiqlərin yaradılması - ŞƏRH

Bakıda keçirilən tədbirdə çıxış edən OpenAI şirkətinin keçmiş departament rəhbəri və hazırkı məsləhətçisi Zack Kass süni intellektin inkişafında tətbiqlərin yaradılmasının əhəmiyyətini önə çəkib. Onun fikrincə, növbəti nəsil böyük modellərin hazırlanması iqtisadi baxımdan hər zaman səmərəli olmur, əsas inkişaf istiqaməti isə tətbiqlərin hazırlanmasıdır. Kass vurğulayıb ki, Silikon Vadisindən kənarda yaradılan tətbiqlərin uğurları getdikcə artır və Azərbaycan kimi ölkələr üçün ən böyük imkan məhz yerli bazara yönəlik tətbiqlərin qurulmasıdır. O, infrastrukturun gücləndirilməsini də zəruri hesab etsə də, böyük data mərkəzlərinə və fundamental model tədqiqatlarına sərmayəni məqsədəuyğun saymayıb.

Bu yanaşma süni intellekt ekosistemində qlobal tendensiyalara uyğundur. Hal-hazırda ABŞ, Avropa və Asiyada iri texnologiya şirkətləri milyardlarla dollar dəyərində investisiyalarla frontier modellərin yaradılmasına fokuslansalar da, bazarın faktiki dəyəri tətbiqlər səviyyəsində formalaşır. Məsələn, ChatGPT və ya Claude kimi modellərin özü iqtisadi gəlir gətirməkdənsə, bu modellər üzərində qurulan məhsullar - təhsil platformaları, səhiyyə xidmətləri, hüquqi məsləhət alətləri - daha geniş istifadəçi kütləsinə çataraq iqtisadi dəyər yaradır. Başqa sözlə, dərin texnologiyalar bazanın formalaşmasını təmin edir, lakin dayanıqlı gəlir axını tətbiqlərin müxtəlif sahələrdə istifadəsi ilə bağlıdır.

Azərbaycan üçün bu kontekstdə imkanlar kifayət qədər böyükdür. Ölkədə rəqəmsallaşma sürətlənir, elektron hökumət xidmətləri genişlənir, maliyyə texnologiyaları və elektron ticarət sahəsində ciddi inkişaf var. Bu mühit süni intellekt tətbiqlərinin qəbul olunması üçün əlverişli zəmin yaradır. Məsələn, bank sektorunda risk idarəetməsi və müştəri xidmətləri, logistika sahəsində marşrutların optimallaşdırılması, səhiyyədə diaqnostik dəstək sistemləri, təhsildə fərdiləşdirilmiş öyrənmə tətbiqləri yerli bazarda real tələbat formalaşdırır. Bu istiqamətlərdə yaradılacaq tətbiqlər həm daxili bazarı təmin edə, həm də region ölkələrinə ixrac potensialı yarada bilər.

Digər mühüm amil data idarəçiliyi və infrastruktur məsələləridir. Süni intellekt tətbiqlərinin effektivliyi böyük həcmdə keyfiyyətli məlumat bazasına bağlıdır. Kassın vurğuladığı kimi, böyük data mərkəzlərinə sərmayə qoymaq hər ölkə üçün səmərəli olmaya bilər. Əvəzində mövcud resurslardan düzgün istifadə, məlumatların strukturlaşdırılması və təhlükəsiz idarə edilməsi tətbiqlərin uğurunda əsas rol oynayır. Bu çərçivədə Azərbaycanın data əməliyyatlarına yönəlmiş lokal həllər yaratması, bulud xidmətlərinin genişləndirilməsi və regional əməkdaşlıq mexanizmlərinə qoşulması daha real və iqtisadi cəhətdən sərfəli yanaşmadır.

Qlobal təcrübə göstərir ki, süni intellekt tətbiqlərinin uğuru yalnız texnoloji baza ilə deyil, həm də sosial qəbul və iqtisadi inteqrasiya ilə ölçülür. Avropa İttifaqında AI aktı ilə bağlı müzakirələr, ABŞ-da məsuliyyətli AI siyasətləri, Asiyada isə dövlət dəstəyi ilə yaradılan tətbiq ekosistemləri bunu təsdiq edir. Azərbaycan üçün də əsas çağırış süni intellekt texnologiyalarını tənzimləmək və sosial-iqtisadi sistemlərə inteqrasiya etmək olacaq. Bu istiqamətdə atılacaq addımlar yerli bazarın etibarını möhkəmləndirəcək və tətbiqlərin geniş yayılmasına şərait yaradacaq.

Ümumilikdə, Kassın Bakıda verdiyi mesaj Azərbaycanın süni intellekt ekosistemində strategiyasının konturlarını müəyyənləşdirir. Əsas diqqəti tətbiqlərə yönəltmək, infrastrukturda isə çevik və real yanaşma nümayiş etdirmək milli iqtisadiyyat üçün daha dayanıqlı fayda gətirə bilər. Qlobal rəqabət mühitində böyük modellərin hazırlanması resurs baxımından əlçatmaz görünsə də, tətbiqlərin yaradılması və yerli bazara uyğunlaşdırılması Azərbaycan şirkətlərini regional innovasiya xəritəsində fərqləndirə bilər.

Nuray,

Aznews.az