Bakı və Abşeronda yeni kollektor layihələri: ekoloji sabitliyin infrastruktur dayağı - ŞƏRH

Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyi (ADSEA) tərəfindən Bakı və Abşeron yarımadasında yeni kanalizasiya kollektorları və sutəmizləyici qurğuların tikintisinə başlanılması paytaxtın ekoloji təhlükəsizliyi və infrastruktur sabitliyi baxımından mühüm mərhələ hesab olunur. Layihənin əsas hissəsini Lökbatan hövzəsi üzrə gətirici kanalizasiya kollektoru və sutəmizləyici qurğunun inşası təşkil edir. Ümumi uzunluğu 23 kilometr olan bu sistemin gündəlik məhsuldarlığı 100 min kubmetr həcmində nəzərdə tutulub. Layihənin həyata keçirilməsi ilə Səbail, Yasamal, Bayıl, Badamdar və ətraf yaşayış məntəqələrində tullantı suların idarə edilməsi təkmilləşəcək, Bakı buxtasının və yaxın göllərin ekoloji vəziyyətinin yaxşılaşmasına şərait yaranacaq.

Son illər Bakı və Abşeron regionunda su və kanalizasiya infrastrukturunun yenilənməsi dövlətin əsas prioritet istiqamətlərindən biri olub. Artan urbanizasiya, əhali sıxlığı və sənaye fəaliyyəti mövcud şəbəkələrin yüklənməsini artırır, bu isə su hövzələrinin çirklənməsi və torpaq eroziyası kimi problemləri dərinləşdirirdi. ADSEA-nın yeni layihələri bu baxımdan həm ekoloji, həm də sosial-iqtisadi sabitlik məqsədlərinə xidmət edir. Çünki tullantı suların düzgün təmizlənməsi yalnız ətraf mühitin qorunması deyil, həm də ictimai sağlamlıq və yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Dünya Bankının 2024-cü il hesabatına əsasən, kanalizasiya və sutəmizləmə infrastrukturuna yönəldilən hər bir 1 manatlıq investisiya uzunmüddətli perspektivdə 4 manata qədər iqtisadi fayda yaradır. Bu fayda əsasən səhiyyə xərclərinin azalması, torpaq və su resurslarının bərpası, həmçinin turizm və sənaye fəaliyyətlərinin davamlı inkişafı ilə əlaqələndirilir.

Layihənin mühüm texnoloji yeniliyi mikrotunel üsuludur. Bu texnologiya ənənəvi qazıntı metodlarından fərqli olaraq, torpaq qatının minimum deformasiyası ilə uzun məsafələrdə yeraltı boru kəmərlərinin quraşdırılmasına imkan yaradır. Mikrotunel sistemi həm texniki dayanıqlılığı, həm də ətraf mühitə təsirin azlığı ilə fərqlənir. Bu üsulun tətbiqi ilə şəhər mühitində yol örtüyünün və ya yaşayış zonalarının pozulması riski azalır. Bu, xüsusilə sıx məskunlaşmış Bakı və Abşeron kimi ərazilərdə infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsində optimal yanaşma hesab olunur. Avropa və Asiya ölkələrinin böyük şəhərlərində, o cümlədən Berlin, Seul və Dubayda bu texnologiya artıq tullantı sularının idarə edilməsində əsas standartlardan biri kimi tətbiq olunur.

Azərbaycan üçün bu layihələrin ekoloji dəyəri də az əhəmiyyət daşımır. Lökbatan, Xocəsən, Qırmızı və Qu gölləri uzun illərdir kanalizasiya sularının təbii axını nəticəsində ciddi çirklənmə ilə üzləşmişdi. Yeni kollektor sistemlərinin fəaliyyəti bu göllərə axıdılan tullantı suların qarşısını alacaq, ekosistemin tədricən bərpasına imkan verəcək. Ətraf mühitin sağlamlaşdırılması nəticəsində su faunasının yenilənməsi və yerli biosistemin təmizlənməsi prosesi sürətlənəcək. Bu cür layihələrin həyata keçirilməsi həm də Azərbaycanın beynəlxalq ekoloji öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Ölkə 2030-cu ilə qədər BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə uyğun olaraq su ehtiyatlarının səmərəli idarə olunmasını və təmiz suya universal çıxışı təmin etməyi hədəfləyir.

Sosial aspektdən baxıldıqda, layihə Abşeronun bir sıra qəsəbələrində əhalinin həyat keyfiyyətinə birbaşa təsir göstərəcək. Mövcud vəziyyətdə bəzi yaşayış ərazilərində tullantı suların təmizlənmədən torpağa və su hövzələrinə axıdılması torpaq tərkibinin korlanmasına, həmçinin yeraltı suların çirklənməsinə səbəb olurdu. Yeni sutəmizləyici qurğular bu riski aradan qaldıracaq və eyni zamanda gələcəkdə suyun təkrar istifadəsi üçün texniki imkanlar yaradacaq. Təmizlənmiş suların yaşıllıqların suvarılmasında və sənaye ehtiyaclarında istifadə olunması Abşeron kimi az su ehtiyatına malik ərazilər üçün iqtisadi baxımdan da əhəmiyyətlidir. Bu model artıq bir sıra Avropa ölkələrində “dövr edən su iqtisadiyyatı” prinsipi çərçivəsində tətbiq edilir.

Layihənin 2028-ci ilə qədər tamamlanması planlaşdırılır və bu, təkcə infrastruktur baxımından deyil, həm də ekoloji idarəetmə modeli kimi yeni mərhələni təmsil edəcək. Azərbaycan artıq su ehtiyatlarının idarə olunmasında klassik yanaşmadan innovativ və kompleks yanaşmaya keçid dövründədir. Dövlətin bu sahəyə yönəlik ardıcıl siyasəti həm ekoloji təhlükəsizliyi, həm də sosial rifahı eyni zəncirin halqaları kimi əlaqələndirir. Nəticə etibarilə, Lökbatan və ətraf ərazilərdə görülən bu işlər təkcə kanalizasiya şəbəkəsinin yenilənməsi deyil, həm də şəhər ekologiyasının bərpası və gələcək nəsillər üçün daha sağlam yaşayış mühitinin qurulması istiqamətində strateji addımdır.

Nuray,

Aznews.az