Avtomobil bazarında vergi dəyişiklikləri qiymətləri və tələbi necə formalaşdıracaq - ŞƏRH

Azərbaycan hökumətinin 2026-cı ildən qüvvəyə minəcək yeni vergi siyasəti avtomobil bazarına mühüm təsir göstərəcək. Qərara əsasən, yaşı yeddi ildən yuxarı olan benzin mühərrikli avtomobillərin aksiz dərəcəsi 1.5 dəfə, dizel mühərrikli avtomobillərinki isə iki dəfə artırılacaq. Bununla yanaşı, əvvəllər müəyyən vergi güzəştlərindən yararlanan hibrid və elektromobillər də ƏDV-yə cəlb ediləcək. Ekspertlərin fikrincə, bu dəyişikliklər avtomobil bazarında qiymət artımını, alıcı davranışında isə istiqamət dəyişikliyini qaçılmaz edəcək.

Son illər Azərbaycana gətirilən avtomobillərin əksəriyyəti ikinci əl və yaşlı nəqliyyat vasitələridir. Rəqəmlər göstərir ki, ölkədəki avtomobil parkının təxminən 86 faizi 10 ildən çox istismar olunmuş maşınlardan ibarətdir. Bu vəziyyət həm ekoloji, həm də texniki baxımdan problemlər yaradır. Buna görə də yeni aksiz və rüsum siyasətinin əsas məqsədi köhnə avtomobillərin idxalını məhdudlaşdırmaq və avtomobil parkının tədricən yenilənməsini təşviq etməkdir. Dövlətin bu istiqamətdə atdığı addımlar bir tərəfdən ətraf mühitin mühafizəsinə, digər tərəfdən yol təhlükəsizliyinin yüksəldilməsinə xidmət edir. Hökumət eyni zamanda yeni nəsil, daha az yanacaq sərf edən və emissiyası aşağı olan avtomobillərin ölkəyə gətirilməsini stimullaşdırmaq niyyətindədir.

Qlobal səviyyədə də analoji proseslər müşahidə olunur. Avropa İttifaqı, Yaponiya və Cənubi Koreya kimi ölkələrdə hökumətlər artıq illərdir köhnə daxili yanma mühərrikli avtomobillərin dövriyyədən çıxarılması və elektromobillərin payının artırılması istiqamətində addımlar atır. Məsələn, Norveç 2025-ci ildən etibarən yeni benzin və dizel mühərrikli avtomobillərin satışını qadağan etməyi planlaşdırır, Avropa İttifaqı isə 2035-ci ilə qədər bu məqsədə çatmağı hədəfləyir. Azərbaycan kimi neft istehsalçısı olan ölkələrdə belə keçid daha tədricən baş verir, lakin yeni vergi mexanizmləri bu prosesin əsas tənzimləyici vasitəsinə çevrilir. Vergi siyasəti yalnız fiskal deyil, həm də ekoloji və texnoloji yönümlü bir alət rolunu oynayır.

Yeni aksiz dərəcələrinin tətbiqi avtomobil qiymətlərinə birbaşa təsir göstərəcək. Çünki idxal rüsumları satış qiymətinə tam şəkildə daxil olur. Bu, xüsusilə ikinci əl və yaşı yeddi ildən çox olan avtomobillərin bazarını daralda bilər. Digər tərəfdən, hibrid avtomobillər üçün güzəştlərin aradan qaldırılması bu seqmentin cəlbediciliyini azaldacaq, lakin elektrik avtomobillərin payı artmaqda davam edəcək. Qlobal tendensiyalar göstərir ki, 2024-cü ildə dünyada elektrik avtomobil satışları 35 faiz artıb və artıq ümumi avtomobil bazarının 17 faizini təşkil edir. Azərbaycanda da bu artım istiqamətinin müşahidə olunacağı gözlənilir, xüsusilə də Çin istehsalı olan nisbətən münasib qiymətli elektrik avtomobillərinin idxalında artım baş verə bilər.

Yeni qaydalar avtomobil idxalçıları və alıcıları fərqli strategiyalar seçməyə vadar edəcək. İdxalçılar daha çox az yanacaq sərf edən və kiçik mühərrikli modellərə üstünlük verə, istehlakçılar isə yeni avtomobil alışı zamanı uzunmüddətli qənaət meyarlarını əsas götürə bilərlər. Bu proses eyni zamanda yerli diler şəbəkələrinin mövqeyini gücləndirə, qeyri-rəsmi alqı-satqı kanallarının isə fəaliyyətini azalda bilər. Mütəxəssislərin fikrincə, əgər bu keçid mərhələsi düzgün idarə olunarsa, həm dövlət gəlirləri, həm də avtomobil parkının ekoloji səviyyəsi baxımından müsbət nəticələr əldə oluna bilər.

Azərbaycan avtomobil bazarının gələn ildən etibarən yeni mərhələyə keçəcəyi artıq aydındır. Qısamüddətli dövrdə qiymət artımı qaçılmaz olsa da, uzunmüddətli perspektivdə bu dəyişikliklər daha dayanıqlı, təhlükəsiz və ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat mühitinin formalaşmasına zəmin yaradacaq. Bu, həm iqtisadi, həm də sosial baxımdan modernləşmə istiqamətində mühüm addım kimi qiymətləndirilə bilər.

Nuray,

Aznews.az