Qeyri-suveren maliyyələşmə Avrasiyada yeni iqtisadi balansı necə formalaşdırır? - ŞƏRH

2022-ci ilin əvvəlindən 2025-ci ilin üçüncü rübünün sonunadək Avrasiya regionunda beynəlxalq maliyyə institutlarının qeyri-suveren maliyyələşdirməsinin həcmi 21,61 milyard ABŞ dollarına çatıb və bu vəsaitlərin 41 faizi Avrasiya İnkişaf Bankının payına düşüb. Açıqlanan rəqəmlər göstərir ki, regionda özəl sektorun və dövlət zəmanəti olmayan layihələrin maliyyələşdirilməsi son illər daha sistemli və məqsədyönlü xarakter alıb, Azərbaycan isə bu prosesin aktiv iştirakçılarından biri kimi seçilir.

Qlobal maliyyə mühitində 2020-ci ildən sonra formalaşan yeni reallıqlar, xüsusilə pandemiya sonrası bərpa mərhələsi, geosiyasi risklərin artması və kapital axınlarının daha seçici xarakter alması beynəlxalq maliyyə institutlarının prioritetlərini dəyişib. Bir çox inkişaf etməkdə olan regionlarda olduğu kimi Avrasiyada da diqqət dövlət borcunu artırmayan, daha çevik və bazar yönümlü maliyyə alətlərinə yönəlib. Qeyri-suveren maliyyələşdirmənin artması məhz bu kontekstdə özəl sektorun dayanıqlığını gücləndirmək və iqtisadiyyatın struktur şaxələndirilməsini sürətləndirmək məqsədi daşıyır.

Avrasiya İnkişaf Bankının 8,81 milyard ABŞ dolları ilə aparıcı mövqe tutması bankın region ölkələrinin iqtisadi prioritetlərinə daha dərindən inteqrasiya etdiyini göstərir. Eyni zamanda EBRD, IFC, ADB və AİİB kimi institutların aktivliyi Avrasiyada institusional maliyyələşmənin tək bir mərkəzdən deyil, çoxşaxəli əməkdaşlıq modeli üzərindən qurulduğunu təsdiqləyir. Bu institutların portfellərinə baxdıqda maliyyələşmənin əsasən sənaye, maliyyə infrastrukturu və enerji keçidi kimi sahələrdə cəmləşdiyi görünür ki, bu da qlobal inkişaf gündəliyi ilə üst-üstə düşür.

Azərbaycan üzrə rəqəmlər regional tendensiyaların milli iqtisadiyyatda konkret əksini nümayiş etdirir. 2008-ci ildən 2025-ci ilin üçüncü rübünün sonunadək qeyri-suveren əməliyyatlar üzrə 2,671 milyard ABŞ dolları həcmində maliyyələşmə ölkədə özəl sektorun institusional maliyyə mənbələrinə çıxış imkanlarının mərhələli şəkildə genişləndiyini göstərir. Xüsusilə diqqətçəkən məqam ondan ibarətdir ki, orta illik maliyyələşmə həcmi 2008–2010-cu illərdəki 108 milyon ABŞ dollarından 2022–2024-cü illərdə 280 milyon ABŞ dollarına yüksəlib. Bu artım təkcə maliyyə axınının çoxalması deyil, həm də layihə miqyasının və keyfiyyətinin dəyişdiyini göstərən göstəricidir.

Azərbaycanda əsas investorlar sırasında EBRD və ADB-nin üstün mövqeyi maliyyə institutlarının ölkənin bank sektoru, real sektor və enerji sahəsində uzunmüddətli strategiyalara etimadını əks etdirir. Maliyyə sektoruna yönələn 973,4 milyon ABŞ dolları vəsait bankların kapitallaşması, kiçik və orta biznesin maliyyəyə çıxışı və risklərin idarə olunması mexanizmlərinin gücləndirilməsi baxımından mühüm rol oynayır. Sənaye və bərpa olunan enerji istiqamətlərinə ayrılan böyük həcmdə resurslar isə iqtisadiyyatın istehsal yönümlü və daha az karbon tutumlu modelə keçidini dəstəkləyən qlobal trendlərlə uzlaşır.

Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, qeyri-suveren maliyyələşmə həcminin artması adətən institusional mühitin sabitliyi, layihələrin kommersiya cəlbediciliyi və tənzimləyici çərçivənin proqnozlaşdırıla bilməsi ilə sıx bağlıdır. Bu baxımdan, Azərbaycanda 110 layihənin maliyyələşdirilməsi və onların yarıdan çoxunun hələ də aktiv olması institusional maliyyə institutları ilə əməkdaşlığın davamlı xarakter daşıdığını göstərir. Bu cür layihələr adətən texnologiya transferi, idarəetmə standartlarının təkmilləşdirilməsi və yerli bazarda uzunmüddətli təsir yaratmaq potensialı ilə seçilir.

Ümumilikdə, Avrasiya regionunda qeyri-suveren maliyyələşmənin artımı və Azərbaycanın bu prosesdə artan payı qlobal maliyyə axınlarının yeni prioritetlərini aydın şəkildə əks etdirir. Dövlət zəmanətindən kənar maliyyə mexanizmlərinin güclənməsi iqtisadiyyatların daha çevik və bazar yönümlü inkişaf modelinə keçidini sürətləndirir. Mövcud statistika göstərir ki, Azərbaycan bu tendensiyalara uyğun şəkildə beynəlxalq maliyyə institutları ilə əməkdaşlığını dərinləşdirir və özəl sektorun uzunmüddətli maliyyə resurslarına çıxış imkanlarını mərhələli şəkildə genişləndirir.

Aznews.az