Azərbaycanın qoyun əti idxalında artım nəyi göstərir? - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanın qoyun əti idxalında kəskin artım qeydə alınıb. Rəsmi statistikaya görə, ölkə bu dövrdə 1,97 milyon ABŞ dolları dəyərində 310,33 ton qoyun əti idxal edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dəyər ifadəsində 2,4 dəfə, həcm baxımından isə 55 faiz çoxdur. İdxalın strukturuna nəzər saldıqda əsas payın Monqolustana məxsus olduğu, eyni zamanda uzun fasilədən sonra Somalidən tədarükün həyata keçirildiyi görünür.

Rəqəmlər göstərir ki, idxalın əsas hissəsi Monqolustan üzərində cəmləşib. Bu ölkədən gətirilən məhsul ümumi həcmin böyük hissəsini təşkil edir və ötən illə müqayisədə həm dəyər, həm də kəmiyyət baxımından artım nümayiş etdirir. Monqolustan qlobal miqyasda iri xırdabuynuzlu heyvandarlıq ölkələrindən biri hesab olunur və son illərdə Yaxın Şərq, Asiya və MDB bazarlarına ixrac imkanlarını genişləndirib. Otlaq resurslarının bolluğu, istehsal xərclərinin nisbətən aşağı olması və iri həcmdə standartlaşdırılmış məhsul təklifi bu ölkənin rəqabət üstünlüklərini formalaşdıran əsas amillərdir. Azərbaycanın idxal strukturunda Monqolustanın payının yüksək olması qiymət və həcmlə bağlı rasional seçim kimi qiymətləndirilə bilər.

Diqqət çəkən məqamlardan biri isə Somalidən qoyun əti idxalının bərpa olunmasıdır. Son 14 ildə ilk dəfə olaraq bu ölkədən məhsul gətirilməsi qlobal ticarət marşrutlarının dəyişməsi fonunda baş verib. Somali əsasən Yaxın Şərq bazarları üçün diri heyvan və ət tədarükçüsü kimi tanınır. Son illərdə bu ölkədə ixrac üçün sertifikatlaşdırma və logistika imkanlarının mərhələli şəkildə bərpası Afrika mənşəli məhsulların yeni bazarlara çıxışını asanlaşdırıb. Azərbaycanın idxal coğrafiyasına Somalinin əlavə olunması bazarın alternativ mənbələrə açıq olduğunu və təchizat risklərinin diversifikasiyasına yönəlik yanaşmanın mövcudluğunu göstərir.

Qlobal səviyyədə qoyun əti bazarında son illər müəyyən struktur dəyişiklikləri müşahidə olunur. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının məlumatlarına görə, xırdabuynuzlu heyvan ətinə tələbat xüsusilə Yaxın Şərq, Şimali Afrika və Mərkəzi Asiya regionlarında stabil olaraq qalır. Eyni zamanda iqlim dəyişiklikləri, yem qiymətlərinin artması və bəzi ölkələrdə heyvan sayının azalması istehsal həcmlərini məhdudlaşdırır. Bu şəraitdə beynəlxalq bazarda qoyun əti qiymətləri nisbətən yüksək səviyyədə qalır və idxal edən ölkələr daha ucuz və davamlı təchizat kanallarına üstünlük verməyə çalışır.

Azərbaycanın idxal göstəricilərində artım təkcə qlobal faktorlarla deyil, daxili bazarda mövsümi və struktur dəyişikliklərlə də əlaqələndirilə bilər. Əhalinin istehlak vərdişlərində qoyun ətinə tələbin qorunub saxlanılması, eyni zamanda daxili istehsalda mövsümi dalğalanmalar müəyyən dövrlərdə idxalın artmasını qaçılmaz edir. Xüsusilə bayram və mərasim dövrlərində tələbin yüksəlməsi xarici bazarlardan əlavə həcmlərin cəlb olunmasını stimullaşdırır. Bu kontekstdə idxalın artması bazarda kəskin çatışmazlıq deyil, daha çox tələbin fasiləsiz təmin olunmasına yönəlmiş mexanizm kimi çıxış edir.

Statistikada Rusiya, Yeni Zelandiya və Avstraliya kimi ölkələrdən idxalın ya çox aşağı həcmdə qalması, ya da kəskin dəyişməsi isə bazarın əsasən qiymət və logistika amillərinə həssas olduğunu göstərir. Uzaq məsafəli bazarlardan gətirilən məhsulların payının azalması daşınma xərclərinin artması və alternativ mənbələrin mövcudluğu ilə izah oluna bilər. Bu isə idxal strukturunda regional və daha əlçatan bazarların üstünlük qazandığını göstərən qlobal tendensiya ilə üst-üstə düşür.

Qoyun əti idxalında qeydə alınan artım Azərbaycanın qida təminatı sistemində çevik və adaptiv yanaşmanın mövcudluğunu göstərir. Mövcud göstəricilər bazarın tək bir mənbədən asılı olmadığını, təchizatın müxtəlif regionlar üzrə balanslaşdırıldığını və qlobal dəyişikliklərə uyğun şəkildə tənzimləndiyini ortaya qoyur. Bu tendensiya orta müddətli perspektivdə daxili bazarda təklif sabitliyinin qorunması və qiymət risklərinin yumşaldılması baxımından mühüm rol oynaya bilər.

Aznews.az