Enerji idarəçiliyində rəqəmsal mərhələ - ŞƏRH

Milli Məclisdə müzakirəyə çıxarılan qanun dəyişikliyi ilə Azərbaycanda Enerji Effektivliyi İnformasiya Sisteminin yaradılmasının nəzərdə tutulması enerji idarəçiliyində yeni mərhələyə keçidin siqnalı kimi dəyərləndirilir. Layihəyə əsasən, bu sistem enerji resurslarından səmərəli istifadə sahəsində dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi, enerji auditorlarının və audit təşkilatlarının reyestrinin aparılması, binaların enerji effektivliyi üzrə pasportlaşdırılması, məcburi enerji auditi subyektlərinin siyahısının formalaşdırılması və sahə üzrə analitik hesabatların vahid platformada toplanmasını təmin edəcək. Qısa desək, enerji effektivliyi ilə bağlı məlumatların parçalı deyil, mərkəzləşdirilmiş və ölçülə bilən formada idarə olunması hədəflənir.

Qlobal təcrübədə enerji effektivliyi üzrə informasiya sistemləri enerji siyasətinin ən funksional alətlərindən biri hesab olunur. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatlarına görə, inkişaf etmiş ölkələrdə enerji istehlakı ilə bağlı qərarların əhəmiyyətli hissəsi məhz real vaxt məlumatları və rəqəmsal monitorinq sistemləri əsasında qəbul edilir. Avropa İttifaqında binaların enerji performansı üzrə vahid reyestrlər və audit bazaları enerji sərfiyyatının azaldılmasında əsas rol oynayıb. Məsələn, son on ildə Aİ ölkələrində binalar sektorunda enerji intensivliyi təxminən 20 faiz azalıb ki, bunun mühüm hissəsi məlumatların şəffaflığı və hesabatlılığın artması ilə əlaqələndirilir.

Azərbaycanda yaradılması nəzərdə tutulan Enerji Effektivliyi İnformasiya Sistemi də oxşar məntiq üzərində qurulub. Enerji auditorları və audit təşkilatları üzrə reyestrin aparılması bazarda keyfiyyət nəzarətini gücləndirir və audit nəticələrinin müqayisə oluna bilməsini təmin edir. Bu isə enerji auditi anlayışını formal prosedurdan real səmərəlilik alətinə çevirir. Qlobal təcrübə göstərir ki, məcburi enerji auditi tətbiq olunan iri müəssisələrdə orta hesabla 5-15 faiz aralığında enerji qənaəti potensialı üzə çıxarılır. Bu potensialın reallaşdırılması isə həm xərclərin azalması, həm də emissiyaların məhdudlaşdırılması baxımından mühüm iqtisadi effekt yaradır.

Sistemin digər vacib elementi binaların enerji effektivliyi üzrə pasportlaşdırılmasıdır. Şəhərsalma və daşınmaz əmlak bazarında bu mexanizm artıq bir sıra ölkələrdə standart praktikaya çevrilib. Enerji pasportları binaların istismar xərclərini əvvəlcədən proqnozlaşdırmağa imkan verir və investisiya qərarlarında mühüm rol oynayır. Azərbaycanda bu yanaşmanın tətbiqi, xüsusilə qeyri yaşayış binalarında enerji sərfiyyatının optimallaşdırılması və uzunmüddətli istismar xərclərinin azaldılması baxımından əhəmiyyətlidir. OECD araşdırmalarına görə, enerji performansı barədə açıq məlumatlar olan binalar bazarda orta hesabla daha yüksək dəyər formalaşdırır.

Enerji effektivliyi üzrə xidmətlərin icraçıları və bazarın mövcud vəziyyəti ilə bağlı məlumatların vahid platformada toplanması isə sektorun institusional inkişafına xidmət edir. Bu, həm dövlət qurumları, həm də biznes subyektləri üçün qərarvermə prosesini sadələşdirir. Enerji effektivliyi artıq yalnız texniki məsələ deyil, maliyyə planlaması, risklərin idarə edilməsi və uzunmüddətli dayanıqlılıq strategiyalarının ayrılmaz hissəsidir. Qlobal miqyasda enerji qiymətlərində dalğalanmalar fonunda bu cür sistemlər iqtisadi sabitlik üçün əlavə qoruyucu mexanizm rolunu oynayır.

Ümumilikdə, Enerji Effektivliyi İnformasiya Sisteminin yaradılması enerji siyasətində nəzarət və maarifləndirmə funksiyalarının rəqəmsal əsasda birləşdirilməsi deməkdir. Mövcud beynəlxalq tendensiyalar göstərir ki, məlumatlılıq və şəffaflıq olmadan enerji səmərəliliyi məqsədlərinə çatmaq mümkün deyil. Azərbaycanda bu istiqamətdə atılan addım enerji resurslarından daha rasional istifadə ilə yanaşı, uzunmüddətli iqtisadi səmərəliliyin və institusional dayanıqlılığın gücləndirilməsinə xidmət edən struktur qərar kimi qiymətləndirilə bilər.

Aznews.az