Neft bitumu ixracı artıb - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-noyabr aylarında Azərbaycanın neft bitumu ixracında kəskin artım qeydə alınıb. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatlarına əsasən, ölkə 11 ay ərzində 4 min 360 ton neft bitumu ixrac edib və bu ixracın dəyəri 1,1 milyon ABŞ dollarını ötüb. Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə fiziki həcmdə 3,7 dəfə, dəyər ifadəsində isə 5,2 dəfə artım qeydə alınması emal yönümlü neft məhsullarının xarici bazarlarda rolunun genişləndiyini göstərir. Bu dinamika ümumi ixracın azaldığı, idxalın isə artdığı bir şəraitdə baş verdiyi üçün ayrıca diqqət tələb edir.

Neft bitumu ixracındakı sıçrayış qlobal infrastruktur və yol tikintisi bazarlarında baş verən proseslərlə sıx bağlıdır. Son illərdə Avropa və Asiya ölkələrində nəqliyyat infrastrukturu layihələrinin genişlənməsi bituma olan tələbi artırıb. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin və Dünya Bankının infrastruktur investisiyalarına dair hesabatlarında qeyd olunur ki, 2024 və 2025-ci illərdə yol və logistika layihələrinə yönələn xərclər xüsusilə inkişaf etməkdə olan bazarlarda yüksələn trend üzrədir. Bitum bu layihələrin əsas xammallarından biri olduğuna görə, neft emalı məhsulu kimi onun ixrac potensialı da paralel şəkildə artır.

Azərbaycanın bu seqmentdə ixrac imkanlarının genişlənməsi birbaşa daxili emal imkanları ilə əlaqəlidir. SOCAR-ın Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodunda aparılan modernizasiya və yenidənqurma işləri zavodun məhsul çeşidini və keyfiyyətini yüksəldib. Avro 5 standartlarına uyğun yanacaq istehsalı ilə yanaşı, bitum kimi əlavə dəyərli məhsulların stabil və rəqabətqabiliyyətli həcmlərdə istehsalı mümkün olub. Qlobal təcrübədə də müşahidə olunur ki, xam neft ixracatçısı olan ölkələr tədricən emal məhsullarının payını artırmaqla daha davamlı ixrac strukturu formalaşdırmağa çalışırlar.

Maraqlı məqamlardan biri ixrac dəyərinin fiziki artımı üstələməsidir. Bitum ixracının dəyərinin 5,2 dəfə artması beynəlxalq bazarlarda bu məhsulun qiymətlərində də yüksəliş olduğunu göstərir. Son iki ildə xam neft qiymətlərində müşahidə olunan volatillik fonunda neft emalı məhsullarının qiymətləri daha sabit, bəzi hallarda isə artan xətt üzrə hərəkət edib. Bu vəziyyət emal məhsullarının ixracını yalnız həcm baxımından deyil, gəlirlilik baxımından da daha cəlbedici edir.

Ümumi xarici ticarət mənzərəsi fonunda neft bitumu ixracı struktur baxımdan mühüm siqnal verir. Yanvar-noyabr aylarında ixracın 3,85 faiz azalması və idxalın 12,9 faiz artması fonunda, ayrı ayrı məhsul qrupları üzrə ixrac artımları ticarət balansında müəyyən yumşaldıcı rol oynayır. Neft bitumunun həcmi ümumi ixracda böyük paya malik olmasa da, bu cür məhsulların artımı ixrac portfelinin şaxələndirilməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Qlobal bazarlarda rəqabət qabiliyyətli emal məhsullarının mövcudluğu xam neft gəlirlərindən asılılığın tədricən azalmasına töhfə verir.

Neft bitumu ixracındakı artım eyni zamanda regional bazarlara çıxış imkanlarının genişləndiyini də göstərir. Qonşu ölkələrdə və yaxın regionlarda yol tikintisi və şəhərsalma layihələrinin intensivləşməsi Azərbaycan istehsalı bitum üçün logistika baxımından əlverişli bazar mühiti yaradır. Qlobal tədarük zəncirlərində yaxın coğrafi mənbələrə üstünlük verilməsi tendensiyası da bu məhsulun ixracını dəstəkləyən amillərdən biridir.

Neft bitumu ixracındakı artım təsadüfi deyil və emal güclərinin artırılması ilə bağlı uzunmüddətli strategiyanın nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Bu tendensiya davam edərsə, gələcək mərhələdə neft emalı məhsullarının ixracdakı payının tədricən artması və Azərbaycanın enerji ixracında daha balanslı strukturun formalaşması mümkündür. Qlobal infrastruktur tələbi və regional bazar dinamikası nəzərə alındıqda, bitum kimi məhsullar ölkənin sənaye və ixrac siyasətində əlavə dayaq nöqtəsi rolunu oynaya bilər.

Aznews.az