Pambıq mahlıcı ixracı azalıb - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanın pambıq mahlıcı ixracında azalma müşahidə olunub. Rəsmi statistikaya əsasən, 10 ay ərzində 96,3 min ton pambıq mahlıcı xarici bazarlara göndərilib və ixracdan 141,3 milyon ABŞ dolları gəlir əldə olunub. Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə ixracın dəyər ifadəsində 12 faiz, fiziki həcmdə isə 10 faiz azalması pambıq bazarındakı dəyişikliklərin həm qlobal qiymət dinamikası, həm də ticarət coğrafiyasındakı transformasiya ilə bağlı olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, ixracın strukturunda yeni bazarların meydana çıxması prosesin yalnız daralma ilə izah edilməsinin doğru olmadığını ortaya qoyur.

Qlobal pambıq bazarında son iki ildə müşahidə olunan proseslər bu azalmanı daha geniş kontekstdə qiymətləndirməyə imkan verir. Beynəlxalq Pambıq Məsləhət Komitəsinin məlumatlarına görə, 2024 və 2025-ci illərdə dünya üzrə pambıq tələbi xüsusilə tekstil sənayesindəki zəifləmə səbəbindən təzyiq altında qalıb. Avropa və Asiyada istehlakın azalması, eyni zamanda sintetik liflərin payının artması təbii pambığa olan tələbi nisbətən məhdudlaşdırıb. Bu fonda pambıq mahlıcı qiymətləri də əvvəlki illərlə müqayisədə daha aşağı səviyyədə formalaşıb ki, Azərbaycanın ixrac dəyərindəki azalmanın əsas səbəblərindən biri də məhz bu qiymət amilidir.

İxrac coğrafiyasına baxdıqda, Türkiyənin dəyişməz əsas tərəfdaş olaraq qaldığı görünür. Hesabat dövründə Azərbaycanın pambıq mahlıcının böyük hissəsi, yəni 91,8 min tonu Türkiyəyə göndərilib və bu istiqamətdə həm həcm, həm də dəyər baxımından cüzi artım qeydə alınıb. Bu göstərici Türkiyə tekstil sənayesinin Azərbaycan pambığı üçün əsas və nisbətən stabil bazar olaraq qaldığını təsdiqləyir. Türkiyənin regionda güclü tekstil istehsalçısı olması və logistika baxımından yaxınlığı bu sabitliyin əsas səbəbləridir.

Digər bazarlarda isə kəskin azalmalar diqqət çəkir. Türkmənistan, Rusiya və İran istiqamətlərində ixracın həm dəyər, həm də həcm baxımından ciddi şəkildə azalması bu ölkələrdə daxili istehsalın artması, alternativ təchizat mənbələrinin seçilməsi və ümumi tekstil tələbinin zəifləməsi ilə izah oluna bilər. Qlobal təcrübədə pambıq ixracatçıları üçün belə dalğalanmalar bazarların diversifikasiyasının nə qədər vacib olduğunu göstərir. Bir və ya iki əsas bazardan asılılıq ixrac gəlirlərini xarici şoklara daha həssas edir.

Bu kontekstdə Bolqarıstana həyata keçirilən tədarük xüsusi diqqətə layiqdir. Son 14 ildə ilk dəfə olaraq bu ölkəyə pambıq mahlıcı ixrac olunması həcm baxımından kiçik olsa da, struktur baxımından mühüm siqnaldır. Avropa İttifaqına üzv olan Bolqarıstanın tekstil sənayesində xammal təchizatı üçün yeni mənbələr axtarması Azərbaycanın pambıq məhsulları üçün orta müddətli perspektivdə alternativ bazar imkanları yarada bilər. Qlobal pambıq bazarında ixracın tədricən daha geniş coğrafiyaya yayılması risklərin balanslaşdırılması baxımından mühüm strategiya hesab olunur.

Azərbaycanda pambıqçılıq sektoru son illər həm kənd təsərrüfatı, həm də ixrac baxımından mühüm sahələrdən biri kimi inkişaf etdirilir. Lakin dünya bazarlarında qiymətlərin və tələbin dəyişkənliyi bu sahənin gəlirlərinin sabitliyini birbaşa təsir altına alır. Qlobal tendensiyalar göstərir ki, xam pambıq ixracı ilə yanaşı, daha yüksək əlavə dəyər yaradan iplik, parça və hazır tekstil məhsullarının payının artırılması ölkələrin bu sahədə daha dayanıqlı mövqe tutmasına imkan verir. Bu baxımdan pambıq mahlıcı ixracındakı azalmanı yalnız geriləmə kimi deyil, məhsul zəncirinin dərinləşdirilməsi üçün əlavə motivasiya kimi də qiymətləndirmək olar.

Nəticədə, 2025-ci ilin ilk 10 ayında pambıq mahlıcı ixracında müşahidə olunan azalma qlobal pambıq bazarındakı zəifləmə və bəzi ənənəvi bazarlarda tələbin enməsi ilə əlaqəlidir. Bununla yanaşı, Türkiyə bazarında sabitliyin qorunması və Bolqarıstan kimi yeni istiqamətlərin meydana çıxması ixrac coğrafiyasının tədricən yenidən formalaşdığını göstərir. Qarşıdakı mərhələdə ixracın dayanıqlılığı həm bazarların şaxələndirilməsi, həm də pambıq məhsullarının emal dərinliyinin artırılması ilə daha güclü təmin oluna bilər.

Aznews.az