Maliyyə sabitliyinin göstəricisi: Strateji ehtiyatlarda ciddi yüksəliş

Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatları 2025-ci ilin ilk yarısında əhəmiyyətli dərəcədə artaraq 77,7 milyard ABŞ dollarına çatıb. Bu barədə Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) sədri Taleh Kazımov qurumun faiz dəhlizinin parametrlərinə dair keçirilən mətbuat konfransında məlumat verib. O qeyd edib ki, bu göstərici ilin əvvəlindən bu günə qədər 9,4 faiz artım deməkdir. Yəni cəmi altı ay ərzində ölkənin strateji valyuta ehtiyatları 6,7 milyard ABŞ dolları həcmində artıb. Taleh Kazımov bu artımı “inanılmaz yüksək göstərici” adlandıraraq vurğulayıb ki, mövcud ehtiyatlar Azərbaycanın 3 illik idxalını maliyyələşdirmək üçün kifayət qədərdir. Bu isə beynəlxalq miqyasda makroiqtisadi sabitliyin və maliyyə təhlükəsizliyinin mühüm göstəricilərindən biridir.

Strateji valyuta ehtiyatları hər bir ölkənin maliyyə və iqtisadi təhlükəsizliyi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu ehtiyatlar Mərkəzi Bank və Dövlət Neft Fondu kimi qurumların balansında toplanaraq ölkənin xarici öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi, maliyyə bazarlarının sabit saxlanılması, fövqəladə hallarda iqtisadiyyata dəstək və milli valyutanın məzənnəsinin müdafiəsi məqsədilə istifadə olunur. Ehtiyatların yüksək həcmdə olması ölkənin iqtisadi suverenliyini və beynəlxalq investorlar qarşısında etibarlılığını gücləndirir. Xüsusilə də geosiyasi risklərin artdığı, enerji bazarlarında dalğalanmaların müşahidə edildiyi dövrdə bu cür ehtiyatların olması Azərbaycanın mövqeyini xeyli möhkəmləndirir.

Ehtiyatların bu səviyyədə artması bir neçə əsas amillə əlaqəlidir. İlk növbədə, Azərbaycanın enerji resurslarının ixracından əldə etdiyi gəlirlər, xüsusilə də neft və qaz satışından toplanan vəsaitlər Dövlət Neft Fondu vasitəsilə ehtiyatlara əlavə olunur. 2025-ci ilin ilk yarısında dünya enerji bazarlarında qiymətlərin sabit və yüksək qalması bu gəlirlərin həcmini artırıb. Eyni zamanda, ölkədə valyuta bazarında sabitlik, inflyasiyanın idarəolunan səviyyədə saxlanması və qeyri-neft sektorunun ixrac potensialının yüksəlməsi də valyuta axınlarının balanslı şəkildə formalaşmasına səbəb olub. Bu göstəricilər AMB-nin effektiv pul siyasəti və maliyyə bazarlarında apardığı sabitləşdirici tədbirlərlə birgə ümumi strateji ehtiyatların artımını dəstəkləyib.

Maraqlı məqam odur ki, Beynəlxalq Valyuta Fondunun (IMF) meyarlarına əsasən, bir ölkənin strateji valyuta ehtiyatları ən azı onun 3 ay müddətindəki idxal xərclərini qarşılamaq üçün yetərli olmalıdır. Azərbaycan üçün bu göstəricinin 3 illik idxal xərclərini qarşılayacaq qədər yüksək olması, ölkənin təkcə bölgədə deyil, qlobal miqyasda da maliyyə sabitliyi baxımından öncül mövqedə olduğunu sübut edir. Bu həmçinin ölkəyə xarici borclanma zamanı daha sərfəli şərtlər, investisiya mühitinin etibarlılığı və beynəlxalq kredit reytinqlərinin yüksəlməsi baxımından da əhəmiyyətli üstünlüklər qazandırır.

Ehtiyatların yüksək səviyyədə olması ölkə daxilində iqtisadi islahatların da daha sərbəst və məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilməsinə şərait yaradır. Çünki dövlət fövqəladə iqtisadi ssenarilərdə (məsələn, dünya bazarlarında kəskin qiymət dalğalanmaları, pandemiya, regional münaqişələr və ya təbii fəlakətlər zamanı) bu ehtiyatlara müraciət edərək sosial və iqtisadi sabitliyi qoruma imkanına malik olur. Bundan başqa, valyuta ehtiyatlarının yetərli səviyyədə olması manatın məzənnəsinin süni şəkildə dəstəklənməsinə ehtiyac yaratmadan bazar şərtləri daxilində stabil saxlanmasına, valyuta bazarında panikanın və spekulyativ təzyiqlərin qarşısının alınmasına şərait yaradır.

Bütün bu faktorlar nəzərə alındıqda, strateji valyuta ehtiyatlarının artımı təkcə bir statistik göstərici deyil, əksinə, ölkənin iqtisadi dayanıqlığının, sabit maliyyə siyasətinin və uğurlu valyuta idarəçiliyinin təsdiqi kimi qiymətləndirilə bilər. Hazırda Azərbaycan bu sahədə region ölkələri arasında lider mövqedədir və bu mövqeyi qoruyub saxlamaq üçün Dövlət Neft Fondu və AMB tərəfindən konservativ və ehtiyatlı siyasət xətti davam etdirilir.

Nəticə olaraq, strateji valyuta ehtiyatlarının 77,7 milyard dollara çatması Azərbaycanın iqtisadi suverenliyinin və davamlı inkişafının vacib sütunlarından biridir. Bu ehtiyatlar ölkəni xarici risklərə qarşı dayanıqlı edir, investorların etimadını möhkəmləndirir, daxili bazarda sabitliyi təmin edir və növbəti illərdə iqtisadi islahatların uğurla davam etdirilməsinə geniş imkanlar yaradır. Bu baxımdan Mərkəzi Bankın və hökumətin ehtiyatların düzgün idarə edilməsi sahəsindəki siyasəti gələcək üçün strateji əhəmiyyət daşıyır.

AzNews.az